🔰تاملی در تحلیل‌های انتقادی

 آیا سایه حکمیت صفین بر مذاکرات عمان سنگینی می‌کند؟ ‼️

در فضای آکادمیک امروز، تحلیل وقایع جاری با نگاهی تاریخی و تئوریک، امری رایج و ضروری است. اما آیا می‌توان مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در عمان را با ماجرای “حکمیت صفین” تطبیق داد و از تکرار تاریخ ابراز نگرانی کرد؟ این نوشتار، ضمن بررسی استدلالات مطرح‌شده، به نقد و تحلیل این قیاس تاریخی می‌پردازد.

شبهه حکمیت‌انگاری مذاکرات عمان: قیاسی مع‌الفارق؟

برخی منتقدان، با استناد به ماجرای “حکمیت صفین”، معتقدند که دولت و نظام، رهبری را در شرایطی قرار داده‌اند که ایشان، علی‌رغم میل باطنی، مجبور به پذیرش مذاکره با آمریکا شده‌اند. این تحلیل، با ترسیم فضایی مشابه دوران امیرالمومنین(ع)، نسبت به تکرار تلخی‌های تاریخی و نوشیدن “جام زهر” هشدار می‌دهد. اما آیا این قیاس، مبنایی استوار دارد؟

مذاکرات ایران و آمریکا

نقدی بر شبهه حکمیت‌انگاری:

1. تکریم مسئولان و پرهیز از بی‌اعتمادی:

رهبر معظم انقلاب، در دیدار اخیر با دانشجویان، ضمن تقبیح شدید هجمه به مسئولان و ایجاد بی‌اعتمادی به آن‌ها، بر لزوم توجه به محاسبات و دلبستگی‌های انقلابی آنان تاکید فرمودند. ایشان، ضمن رد فرضیات احتمالی، خواستار پرهیز از متهم‌کردن افراد و ارائه تفسیری مبتنی بر سوء‌ظن نسبت به تصمیمات نظام شدند. (بیانات 1403/12/22)

2. مصلحت نظام، محور تصمیم‌گیری:

استدلال رهبری، همواره بر پایه مصلحت کل نظام استوار بوده است، نه صرفا خواست و نظر مسئولان. در ماجرای برجام نیز، ایشان با اشاره به اصرار مسئولان بر مذاکره، دلیل اصلی پذیرش آن را “تجربه مردم و رشد ظرفیت فکری” آنان دانستند. این امر نشان می‌دهد که رهبری، با نگاهی کلان و استراتژیک، منافع نظام را در اولویت قرار می‌دهند. (بیانات 1393/08/12)

3. ماهیت غیرمستقیم مذاکرات و رفع تحریم‌ها:

غیرمستقیم بودن مذاکرات، خود نکته‌ای قابل تامل است. به نظر می‌رسد ایران با این تدبیر در حال پاسخ دادن به بازی ترامپ برای فشار خارجی و داخلی به ایران است. به عبارتی دیگر، بخش عمده‌ای از نظرات صریح رهبر عزیزمان در مخالفت با مذاکره با آمریکا ناظر به «شرایط مذاکره» است و نه اصل مذاکره. سخن مبنایی ایشان این است که مذاکره در شرایط تهدید و درخواست برای عقب‌نشینی چیزی جز باج‌خواهی نخواهد بود. بر همین اساس مذاکره با آمریکا را غیر عاقلانه، غیر هوشمندانه و غیرشرافتمندانه خواندند. (بیانات 1403/11/19)

4. شرایط و غایات مذاکره؛ محور تحلیل:

در سنت عقلی و نقلی، بحث اصلی بر سر این نیست که “آیا مذاکره خوب است یا بد؟” بلکه تمرکز بر “شرایط مذاکره” و “غایات مذاکره” است. از منظر دیپلماسی، ایران با توجه به تقاضای مستقیم آمریکا و کشورهای همسایه و نیز با هدف اقناع افکار عمومی، “با بی‌میلی” و به درخواست مکرر آمریکا، وارد این فضا شده است.

5. سیاستی فراجناحی:

سیاست مذاکره یا عدم مذاکره با آمریکا، همواره یک سیاست فراجناحی و فرادولتی بوده است. در دولت شهید رئیسی نیز مذاکره غیرمستقیم بین دکتر باقری و مک گورک به واسطه‌گری عمان انجام شد.

6. مذاکره غیرمستقیم؛ یک تکنیک سیاستی:

انتخاب مذاکره غیرمستقیم (گفتگو و مکاتبه از طریق واسطه) یک سیاست تکنیکی است که در این شرایط می‌تواند به نفع ایران باشد و اصرار آمریکایی‌ها بر اینکه مذاکرات مستقیم باید باشد (یا مذاکرات مستقیم است)، دال بر این است که مذاکره غیرمستقیم برای آن‌ها عقب‌نشینی و شکست قلمداد می‌شود. هرچند که این موضوع، یک تکنیک سیاستی است و اصلاً سطح اهمیت بالایی ندارد؛ هم‌چنان‌که عدم اشاره رهبر معظم انقلاب در دیدار فرماندهان نیروهای مسلح به این موضوع، حکایت از این دارد که نباید بیش از اندازه به موضوع مذاکرات ضریب داده شود.

 سخن پایانی:

در تحلیل رویدادهای جاری، استفاده از قیاس‌های تاریخی می‌تواند روشنگر باشد، اما نباید از تفاوت‌های بنیادین شرایط و مقتضیات زمان غافل شد. مذاکرات عمان، در شرایطی متفاوت از “حکمیت صفین” در حال انجام است و تحلیل آن، نیازمند توجه به ظرایف دیپلماتیک، ملاحظات استراتژیک و درک صحیح از مواضع رهبری نظام است. قیاس این دو واقعه، بدون در نظر گرفتن این عوامل، می‌تواند به تحلیلی سطحی و گمراه‌کننده منجر شود.

منبع

بسیج اساتیدحوزه

لینک ها

تارنمای انتشارات زمزم هدایت

تارنمای مرکز فضای مجازی حقیق

تارنمای مرکز پاسخگویی به سئوالات و شبهات جوابگو

پیام رسان انتشارات زمزم هدایت