شرک در یاد علی علیه السلام

عبارت «ذکر علی عباده» شرک است؛ زیرا فقط ذکر خدا عبادت است.

پاسخ:

اوّلا، به تعبیر قرآن کریم که می‌فرماید: «إِيَّاكَ نَعْبُد(فاتحه: 5)»، عبادت مختص به ذات باری تعالی است، و لذا وقتی گفته می‌شود که فلان کار عبادت است به این معنا نیست که موجود دیگری غیر از خداوند متعال هم عبادت می‌شود. اگر گفته می‌شود: ذکر علی عبادت است؛ یعنی یاد علی (ع) یا بیان نام او در زبان، عبادت و اظهار تذلّل و خشوع در برابر خداست نه اظهار تذلّل و خشوع در برابر امیرالمؤمنین؛ به عبارتی «عبادت»، مصادیق متعدّدی دارد و اینکه چه رفتارها و گفتارهایی مصداق عبادت هستند را خود خداوند متعال معین می‌کند و لذا پیامبر اکرم که سخن او مطابق فرمایش قرآن کریم[1] وحی است، در کنار ذکر خداوند متعال و ذکر خودش  می‌فرماید: ذِكْرُ عَلِيٍّ عِبَادَةٌ؛[2] یعنی خداوند یکی از مصادیق اظهار تذلّل و خضوع و عبادت خودش را یاد علی (ع) معرفی کرده، همانطور که در روایتی از زبان رسول مکرّم اسلام (ص) فعّالیت‌های علمی و نگاه به چهره عالم و حتّی نگاه به درِ خانه عالم نیز عبادت محسوب می‌شود.[3] بنابر این عبادت بودن ذکر علیّ (علیه السلام) به معنای عبادت برای خداوند متعال است نه نعوذ بالله عبادت علی (علیه السلام) که منتهی به شرک شود.

ثانیا، به اعتقاد شیعه، امام معصوم مظهر تام و تمام اسماء و صفات خداوند متعال است و شناخت او در واقع شناخت خداوند متعال است و لذا امیرالمؤمنین علی (علیه السلام)، راه شناخت خداوند متعال را شناخت خودش دانسته و خطاب به سلمان و جندب می‌فرماید: « مَعْرِفَتِي بِالنُّورَانِيَّةِ مَعْرِفَةُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَل‏ وَ مَعْرِفَةُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَعْرِفَتِي بِالنُّورَانِيَّة…؛ شناخت به نورانیّت(حقیقت) من، شناخت خدا و شناخت خدا، شناخت به نورانیّت من است».[4] بنابر این اگر انسان به حقیقت و نورانیّت امیرالمؤمنین که مظهر کامل اسماء و صفات الهی است شناخت پیدا کند به خداوند متعال شناخت پیدا کرده و یاد او در واقع یاد خداوند متعال و عبادت اوست.

ثالثا، خداوند متعال در قرآن کریم به پیامبر گرامی اسلام ص می‌فرماید: «قُلْ ما سَأَلْتُكُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَكُم‏(سبأ: 47)؛ بگو: «هر اجر و پاداشى از شما خواسته‏ام براى خود شماست‏»، و سپس در آیه دیگر می‌فرماید: «قُلْ ما أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلاَّ مَنْ شاءَ أَنْ يَتَّخِذَ إِلى‏ رَبِّهِ سَبيلا(فرقان: 57)؛ بگو: «من در برابر آن (ابلاغ آيين خدا) هيچ گونه پاداشى از شما نمى‏طلبم؛ مگر كسى كه بخواهد راهى بسوى پروردگارش برگزيند (اين پاداش من است.)» و سپس می‌فرماید: «قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏(شورا: 23)؛ بگو: «من هيچ پاداشى از شما بر رسالتم درخواست نمى‏كنم جز دوست‏داشتن نزديكانم [اهل بيتم‏]».

آیه اوّل نشان می‌دهد که اگر پیامبر اجری از مردم می‌خواهد، ثمره‌اش به خود مردم بر می‌گردد، آیه دوم آن ثمره را یافتن راهی به سوی خداوند متعال می‌داند و آیه سوم آن اجر را مودّت و دوستی با نزدیکان و اهل بیت خود بر می‌شمارد. بنابر این، سه آیه نشان می‌دهد که دوستی و ارتباط با اهل بیت و نزدیکان پیامبر اسلام راهی برای نزدیک شدن و ارتباط با خداوند متعال است. و لذا همانگونه که یاد خداوند متعال عبادت است، یاد اهل بیت پیامبر (ص) و از جمله یاد امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) نیز در واقع یاد خداوند تبارک و تعالی بوده و عبادت او محسوب می‌شود.

[1] . «وَ مَا يَنطِقُ عَنِ الهَوَى، إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْىٌ يُوحَى(نجم: 3-4)؛ ‏ و هرگز از روى هواى نفس سخن نمى‏گويد! آنچه مى‏گويد چيزى جز وحى كه بر او نازل شده نيست‏».

[2] . «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص ذِكْرُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عِبَادَةٌ وَ ذِكْرِي عِبَادَةٌ وَ ذِكْرُ عَلِيٍّ عِبَادَةٌ وَ ذِكْرُ الْأَئِمَّةِ مِنْ وُلْدِهِ عِبَادَة…»؛ محمد بن محمد مفيد، الإختصاص‏، محقق / مصحح: غفارى، على اكبر و محرمى زرندى، محمود، قم، الموتمر العالمى لالفية الشيخ المفيد، 1413 ق‏، ص 224.

[3] . «وَ قَالَ رسول الله ص يَا عَلِيُّ سَاعَةُ الْعَالِمِ يَتَّكِئُ عَلَى فِرَاشِهِ يَنْظُرُ فِي الْعِلْمِ [عِلْمٍ‏] خَيْرٌ مِنْ عِبَادَةِ سَبْعِينَ سَنَةً وَ جَعَلَ النَّظَرَ إِلَى وَجْهِ الْعَالِمِ عِبَادَةً بَلْ وَ إِلَى بَابِ الْعَالِمِ عِبَادَةً؛ اى على! زمانى كه عالم به بستر خود تكيه مى‏دهد و در علم خود تفكر مى‏كند، از هفتاد سال عبادت برتر است، ديدن چهره عالم بلكه ديدن درب خانه‏اش عبادت است»؛ احمد بن محمد ابن فهد حلى، عدة الداعي و نجاح الساعي‏، محقق / مصحح: موحدى قمى، احمد، دار الكتب الإسلامي‏، 1407 ق‏، ص 75.

[4] . محمد باقر بن محمد تقى مجلسى، ‏بحار الأنوار، محقق / مصحح: جمعى از محققان‏، بیروت، دار إحياء التراث العربي‏، 1403 ق‏، ج 26، ص 1-2.