سؤال:

فلسفه برزخ چیست؟

جواب:

یک از ویژگی‌های عالم برزخ این است، که ناخالصی‏ها از بین می‏رود وبا تحمّل مشقت و عذاب‌های آنجا روح مومن تصفیه می‏شود و با روحی پاک پای به صحرای محشر می‌نهد. برخی کمالات که مومن در دنیا موفق نشده است کسب کند، آنجا به دست می‏آورد. امام کاظم علیه السلام در این باره می‌فرماید: «مَن ماتَ مِن اوُلِیائِنا وَ شیعَتِنا وَ لَم یَحسُنِ القُرآنَ عُلّمَ فِی قَبرِه لِیَرفَعَ اللّهُ بِهِ مِن دَرَجَتِهِ، فَإنَّ دَرَجاتَ الجَنَّةّ عَلی قَدرِ آیاتِ القُرآن، یُقالُ لَهُ أَقرَء وَارق، فَیَقرَءُ ثُمَ یَرقی» هر که از دوستان و شیعیان ما بمیرد و هنوز قرآن را خوب نداند، در قبر به او یاد می‏دهند؛ تا خداوند به این وسیله درجه‏اش را بالا ببرد. زیرا درجات بهشت به اندازه‌ی آیات قرآن است. به او گفته می‏شود: قرائت کن و بالا برو؛ پس می‏خواند و در درجات بهشت بالا می‏رود. ملاحظه می‏شود که عالم برزخ برای محبین اهلبیت محل تعلیم است. در حدیث دیگری سماعة بن مهران، از امام صادق عیه السلام، نقل کرده‌است؛ که امام فرمود: «إنّ العَبدَ إذا کَثُرَت ذُنوبُه وَ لَم یَجِد ما یَکفُرُها بِه اِبتَلاهُ اللّهُ عَزَّوَجلّ ِبالحُزنِ فِی الدُنیا لِیَکفّرَها بِه، فَاِنَّ فِعلَ ذلِکَ بِهِ وَ الّا سَقِّم بَدَنَه لِیَکفُرها بِه فَانَّ فِعلَ ذلِکَ بِه وَ الّا شَدِّد عَلیهِ عِندَ مَوتِه لِیُکَفِّرَها بِه، فَانَّ فِعلَ ذلِکَ بِه وَ الاّ عَذّبهُ فِی قَبرِهِ لِیَلقی اللّهُ عَزَّوجَلّ یَومَ یَلقاهُ وَ لَیسَ شَی‏ءٌ یَشهَدُ عَلَیهِ بِشی‏ءٍ مِن ذُنوُبِه» اگر گناهان انسان زیاد باشد و چیزی که کفاره‌ی گناهانش باشد، یافت نشود؛ خدای عزّوجلّ او را به اندوهی در دنیا مبتلا می‏کند، تا کفاره‌ی گناهانش باشد. پس اگر گناهانش پاک نشد، بدنش بیمار می‏شود، تا باعث پوشیدن گناهانش شود. حال اگر افاقه نکرد، برای کفاره گناهانش هنگام مرگ او سخت گرفته می‏شود و در قبرش عذاب می‏شود؛ تا خداوند را روز قیامت در حالی ملاقات کند که گناهی بر او نباشد، که به خاطر آن عذاب شود. از این حدیث استفاده می‏شود که اعمال و رفتار بنده‌ی مومن، در چند مرحله تصفیه و پاک می‏شود: ۱. غصّه واندوه در زندگی ۲. بیماری جسمانی ۳. سختی جان دادن ۴. در عالم برزخ. در حدیث دیگری آمده‌است، که حضرت فرمود: إنَّ اَطفالَ شیعَتِنا مِنَ الموُمنین تُرَبیهِم فاطمةُ عَلیهاالسلام» کودکان شیعیان، از ما مومنین را، فاطمه سلام اللّه عیها (در برزخ) تربیت می‏کند. حاصل آنکه مستفاد از روایات این است، که در برزخ هم تعلیم است و هم تربیت و هم تصفیه‌ی بعضی ناخالصی‏ها.