نگاه دين به صله رحم
نگاه دين به صله رحم چه نوع نگاهي است؟ نگاه به عنوان يك مسئله فرعي است يا واقعاً اين مسئله به جد گرفته شده است؟
پاسخ: نگاه اسلام به صله رحم، به عنوان يك مسئله بسيار مهم، طوري استكه قطع رحم را به عنوان يك گناه كبيره مطرح ميكند! و آثاري را هم بر صلهرحم و هم بر قطع رحم مترتب ميكند. اين امر دليل بر اهميت و عظمت صله رحم
است. در مورد اهميتش هم آيات فراواني داريم، مثل آيه 83 سوره بقره، 77سوره بقره، آيه يك سوره نساء و آيات فراوان ديگري داريم. آيه يك سوره نساء:«واتقوا اللّه الَّذي تَسائلونَ به وَالإرحام اِنَّ اللهَ كانَ عليكم رقيباً» (النساء: 1)؛ يعني «ازخدا پروا كنيد كه مورد سؤال واقع خواهيد شد و مراعات ارحامتان را بكنيد وصله رحم بكنيد كه خداوند بر شما مراقب و نگهبان است.» ببينيد اين واجبالهي را انجام ميدهيد يا نميدهيد. در روايات مسئله خيلي روشنتر بيان شدهاست. مثلاً فرض بفرماييد كه از امام رضا(ع) نقل شده است كه فرمود: انسان ازعمرش سه سال بيشتر باقي نمانده است، اين شخص صله رحم ميكند، عمر سهسالهاش به سي سال ازدياد پيدا ميكند!
از رسول خدا(ص) نقل شده است كه: «صله رحم عمر انسان را زياد ميكند.» دراين زمينه روايات خيلي فراوان است، شخصي آمد خدمت پيامبر(ص) (اين حديثاز امام صادق(ع) نقل شده است) عرض كرد: «يا رسول اللّه! خانواده من به من ظلمميكنند زور ميگويند و از من ميبُرند و به من ناسزا ميگويند، اجازه ميدهيدكه من از اينها كناره بگيرم و از آنها جدا بشوم؟ حضرت فرمود: اگر اين كار را بكنيپس تو با آنها چه فرقي داري؟ سؤال كرد كه من چه كار كنم؟ پيامبر(ص) فرمود:«تَصَل مَن قَطَعَك» آن كسي كه از تو ميبرد تو به او وصل كن تو صله رحم كن. بارحمي كه از تو جدا ميشود به او وصل بشود و كسي كه تو را محروم ميكند تو بهاو بده و كسي كه به تو ظلم ميكند تو او را ببخش. خانواده و اهل بيتي را كه به توظلم ميكند آنها را ببخش، اگر اين كار را كردي، خداوند پشتيبان تو خواهد بود.
در حديثي از امام صادق(ع) پنج اثر بر صله رحم بار شده است: 1) اعمال راپاك ميكند 2) اموال را رشد ميدهد 3) بلاء و مصيبت را دور ميكند 4) حسابرا براي انسان در روز قيامت آسان ميكند 5) اجل را تأخير مياندازد. از آنطرف قطع رحم هم عكس اين روايات است، يعني همانگونه كه روايت داريم كه اگركسي صله رحم كرد عمر سه سالهاش به سي سال تبديل ميشود، از امام صادق(ع)روايت داريم اگر كسي قطع رحم كرد عمر سي و سه سالهاش به سه سال تبديلميشود. در اين زمينه هم روايت زياد است كه اگر كسي صله رحم را ترك كرد، وقطع رحم كرد عمرش كوتاه ميشود و بركت از زندگياش ميرود. باز حديثي از امامصادق(ع) در مورد فايدههاي صله رحم نقل شده است كه فرمود: «دو چيز باعثآباداني شهر و ديار و باعث ازدياد در عمر ميشود: صله رحم و خوش رفتاري باهمسايه.» يعني خانوادهها را آباد ميكند، باعث آباداني ديار ميشود و بر عمرهاميافزايد. صله رحم يعني پيوستن به قوم و خويش. اينكه رحم ميگويند چوندر واقع اينها همه در آن بالاها يك مادر داشتهاند. مثلاً پسر عمو هستند، چندپشت كه بالاتر ميرويد ميبينيد كه يك مادر داشتهاند، چون از يك رحم خارجشدهاند به آنها رحم ميگويند. صله يعني پيوستن، وصل كردن. پس معناي واقعيشاين ميشود كه ما با اقوام و خويشانمان پيوند داشته باشيم، ارتباط را قطعنكنيم. در رابطه ما با قوم و خويشمان با رابطه ما با غير قوم و خويشمان تفاوتداشته باشد. اين پيوند آنچنان محكم باشد كه ناگسستني باشد. اين معناي كلي.
اما مصاديقش خيلي زياد ميتواند باشد: يك مصداقش ديد و بازديد است
كه متأسفانه در ذهن جامعه ما فقط همين يك مصداق است، و به همين دليلسؤال ميشود كه اگر من به فلان جا بروم به من بياحترامي ميشود، دعوا ميشود،مفسده ايجاد ميشود. خوب لزومي ندارد كه انسان بخواهد برود، ميتواند نامهبنويسد، ميتواند هديه بفرستد، ميتواند تلفن بزند. در روايات آمده است: كهنامه نوشتن ميشود صله رحم، پول فرستادن، كمك كردن، هديه فرستادن، همهاينها جزء مصاديق صله رحم است. در هر زماني و مكاني، در هر جايگاهي برحسب شرايط و مقتضيات آن زمان و آن مكان بايد تصميم گرفت. اگر ديد وبازديد است خوب يكي از مصاديقش است. اگر كارت پستال بفرستد، خوب اينهم يك مصداق ميشود، يا مثلاً از مسافرت برگشته است برايشان سوغات آوردهاست. و با اين سوغات نشان ميدهد كه من در سفر مكه به ياد شما بودم. در اينتعطيلات نوروزي كه مثلاً من مسافرت بودم به ياد شما بودم، ولو كوچك باشد،اين صله رحم است. اينكه يك كادوي كوچكي يك سوغاتي كوچكي براي يكي ازاقوامش آورده است، اين يعني اينكه چون تو قوم و خويش من بودهاي من اينرحم را مراعات كردهام و براي شما اين سوغاتي كوچك را آوردهام. همه اينهاميتواند مصاديقش باشد كه برحسب فرد و زمان و مكان و اينها فرق ميكند.
حال فرض بفرماييد كه رحمي نياز داشته باشد، صله رحم رفعِ نياز است.بدهكار است و ما خبر داريم و يا از ما تقاضا ميكند. اينجا صله رحم ديگر رفعبدهكاري اوست نه رفتن به خانهاش كه باز باري بر بارش افزوده شود، ما همهبچهها را جمع بكنيم و برويم و بگوييم به ديدنتان آمدهايم خوب او فعلاً ديدنما را نميخواهد، فعلاً پولي، كمكي ميخواهد كه اين نيازش رفع شود! اگرمشكل و گرفتاري ديگري دارد، صله رحم به رفع آن گرفتاريش است و به همينترتيب مصاديق خيلي فراوان ميباشد. روايتي است كه ابوسعيد از امام صادق از
اميرالمؤمنين(ع) نقل ميكند: كه حضرت فرمود: «صِلوا أرحامَكُم وَلو بالسلام.» صله رحم كنيد ولو با سلام كردن، سلام ميتواند تلفني باشد، حضوري باشد بعدحضرت اين آيه را خواندند: «يَقولُ اللّه تَباركَ و تعالي واتقوا اللّه الَّذي تَسألونَ بِهِوالأرحام إنَّ اللّهَ كانَ عَلَيكُم رقيباً.» (نساء: 1) كه اول بحث هم آيه را خوانديم، حضرتبه اين آيه استناد ميفرمايند.
در روايت ديگري باز از امام صادق(ع) نقل شده است كه فرمود: «صله رحمكن «ولو بِشَربَة مِن ماء» ولو با يك ليوان آب دادن. امّا بهترين مصداق صله رحماين است كه از اذيّتت آنها را محفوظ بداري و مورد اذيت و آزارت واقع نشوند. درروايتي از امام صادق(ع) نقل شده است كه: «كَفَرَ بِاللّه من تَبَرَّأ مِنْ نَسَبٍ و اِن دَقَّ ؛كسي كه از نسب و قوم و خويش خودش بيزاري بجويد، كافر شده است به خدا، ولواينكه رابطه نسبي خيلي باريك باشد»، يعني يا به خاطر اينكه قوم و خويشي خيليدور است يا اينكه اين رابطه، رابطه خيلي محكمي نيست. به هر حال هر چه كهباشد ولو دق (خيلي ظريف) باشد، دقيق باشد در عين حال نبايد قطع رحم شود.
در روايتي از پيامبر عظيمالشأن اسلام نقل شده است كه فرمود: «قَطيعَةُالرَّحِم تَحجُبُ الدّعا» قطع رحم حجاب دعا ميشود، نميگذارد دعا بالا برود ازهمينجا نتيجه ميگيريم كه صله رحم باعث استجابت دعا ميشود.
در روايت ديگري فرمود: بپرهيزيد از عاق والدين شدن، نكند شما به خاطر كه
قطع رحم، مخصوصاً رحم كه والدين باشند، عاق والدين بشويد كه بوي بهشت را كهاز هزار سال راه، (يعني هزار سال مانده است كه انسان به آنجا برسد) استشمامميشود، عاق والدين و قاطع رحم] از نزديك هم [استشمام نميكند.
در اين زمينه روايات فراواني وارد شده است: مثلاً «قَطيعةُ الرَّحم تُورِثُالفَقْرَ» قطع رحم، فقر به ارث ميگذارد، باعث فقر ميشود، و صله رحم باعثرشد ثروت ميشود «تنمي الاموال» باعث نمو و رشد اموال ميشود. و قطع رحماز گناهان كبيره است.