رسول اکرم(ص):
أَدِّبوا أَوْلادَکمْ فی بُطُونِ اُمَّهاتِهِمْ قیلَ: وَکیفَ ذلِک یا رَسُولَ الله؟ فَقالَ بِإطْعامِهِمُ الحَلالَ.2
فرزندانتان را در رحم مادرانشان تربیت کنید. پرسیده شد: این چگونه است ای رسول خدا؟ فرمود: با خوراندن غذای حلال (به مادرش).
حَقُّ الْوَلَدِ عَلی والِدِه… أنْ یسْتَفْرِهَ آُمَّهُ.3
حق فرزند بر پدر این است که مادر او را گرامی بدارد.
قالَ رَجُلٌ: یا رَسولَ الله! ما حَقُّ ابْنی هذا؟ قالَ: تُحْسِنُ اسْمَهُ وَ أَدَّبَهُ وَ تَضَعُهُ مَوْضِعاً حَسَناً.4
مردی به رسول خدا عرض کرد: حق این فرزند بر من چیست؟ پیامبر فرمود: اسم نیکو برایش انتخاب کنی و او را به خوبی تربیت کنی و به کاری مناسب و پسندیده بگماری.
أکرِموا أولادَکمْ وَ أَحْسِنوا آدابَهُمْ یغْفَرْ لَکمْ.5
فرزندان خود را گرامی بدارید و خوب تربیتشان کنید تا گناهان شما آمرزیده شود.
اَدَّبو أوْلادَکمْ عَلی ثَلاثِ خِصالٍ: حُبِّ نَبیکمْ وَ حُبِّ اَهْلِ بَیتِهِ وَ قِراءَه القُرآنِ.6
فرزندان خود را به کسب سه خصلت تربیت کنید: دوستی پیامبرتان و دوستی خاندانش و قرآن خواندن.
اَلنّاسُ مَعادِنُ والعِرْقُ دَسّاسٌ وَ أدَبُ السُّوءِ کعِرْقِ السُّوءِ.7
مردم همانند معدن ها مختلف هستند و اصل و نسب در انسان مؤثر است و تربیت بد، همانند اصل و نسب بد است.
اَلْوَلَدُ سَیدٌ سَبْعَ سِنینَ وَ عَبْدٌ سَبْعَ سِنینَ وَ وزیرٌ سَبْعَ سِنینَ.8
فرزند، هفت سال سرور، هفت سال فرمان بردار و هفت سال وزیر است.
یا عَلی: رَحِمَ الله والِدَینَ حَمَلا وَلَدَهُما عَلی بِرِّهما.9
ای علی: خداوند رحمت کند پدر و مادری را که فرزند خویش را بر نیکی کردن به خودشان یاری کنند.
مَنْ بَکی صَبی لَهُ فَأرضاهُ حَتّی یسَکنَهُ أَعطاهُ اللهُ عَزَّوَجَلَّ مِنْ الجَنَّه حَتّی یرْضی.10
هرکس کودک گریان خود را راضی کند تا آرام شود، خداوند از بهشت آن قدر به او می دهد تا راضی شود.
أحِبُّوا الصِّبیانَ وَ ارحَموهُمْ وَ إذا وَعَدْتُمُوهُم شَیئاً فَفُوا لَهُم فَإنَّهُمْ لایدْروُنَ إلّا أنَّکمْ تَرْزُقُونَهُم.11
کودکان را دوست بدارید و به آنها مهربانی کنید و هرگاه به آنها وعده دادید، وفا کنید؛ زیرا آنها شما را روزی دهنده خود می دانند.
مَنْ قَبَّلَ وَلَدَهُ کتَبَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ حَسَنَه وَ مَنْ فَرَّحَهُ اللهُ یومَ القیامَه.12
هرکس فرزند خود را ببوسد، خداوند ثواب برای او می نویسد و هرکس او را شاد کند، خداوند او را در روز قیامت شاد خواهد کرد.
کان النَّبی إذا أصْبَحَ مَسَحَ عَلی رؤوُسِ وُلْدِهِ وَ وُلْدِ وُلْدِهِ.13
پیامبر هر روز صبح بر سر فرزندان و نوادگانش دست (نوازش) می کشید.
أکرِموا أولادَکم وَ أحْسِنوا آدابَکم.14
به فرزندان خود احترام کنید و با آداب پسندیده با آنها معاشرت کنید.
تحرامَه الصَّبی فی صِغَرِهِ زیادَه فی عَقْلِهِ فی کبَرِهِ.15
بازی گوشی کودک در خردسالی اش مایه فزونی عقل او در بزرگ سالی اش است.
لا تَضْرِبْهُ واهْجُرْهُ وَ لا تُطِلْ.16
کودک را نزن، بلکه با او قهر کن، ولی نه به مدت طولانی.
تَهادُوا تَزْدادوا حُبّاً.17
به یکدیگر هدیه بدهید تا محبت را میان خود بیفزایید.
امام علی(ع):
مَنْ سَأَلَ فی صِغَرِهِ أجابَ فِی کبَرِهِ.18
هرکس در خردسالی سؤال کند، در بزرگ سالی پاسخ می گوید.
لاتَقْسِروا أَوْلادَکمْ عَلی آدابِکمْ فَإنَّهُمْ مخلوقونَ لِزَمانٍ غَیرِ زَمانِکمْ.19
آداب و رسوم خود را به فرزندانتان تحمیل نکنید؛ زیرا آنان برای زمانی غیر از زمان شما آفریده شده اند.
امام سجاد(ع):
وَ أَمَّا حَقُّ الْوَلَدِ فَتَعْلَمَ أنَّهُ مِنْک وَ مُضافٌ إلَیک فی عاجِلِ الدُّنْیا بِخَیرِهِ وَ شَرِّهِ وَ اَنَّک مَسْؤولٌ عَمَّا وَلّیتَهُ مِنْ حُسْنِ الْأَدَبِ وَ الدَّلالَه عَلی رَبِّهِ وَالْمَعونَه لَهُ عَلی طاعَتِهِ…. 20
حق فرزند این است که بدانی از توست. در دنیا با هر خیر و شرّی که دارد، به تو منسوب است و تو مسئول تربیت نیکو و راهنما یی اش به سوی خدا و یاری اش در اطاعت از پروردگارش هستی….
اللّهُمَّ… اَعِنّی عَلی تَرْبیتِهِمْ وَ تَأدیبِهِم وَ بِرِّهِمْ.21
خدایا مرا بر تربیت، ادب آموزی و نیکی کردن به فرزندانم یاری فرما.
امام صادق(ع):
اِنّا نَأمُرُ صِبْیانَنا بِالصَّلاه و الصِّیامِ ما أطاقُوا إذا کانوا أبناءَ سَبْعِ سِنینَ.22
ما هنگامی که کودکانمان هفت ساله می شوند، به اندازه ای که طاقت دارند، آنان را به نماز و روزه فرمان می دهیم.
إنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ لَیرْحَمُ الرَّجُلَ لِشِدَّه حُبَّهِ لِوُلدِهِ.23
خداوند عزوجل، انسان را برای محبت بسیار به فرزندانش، مورد رحمت خود قرار می دهد.
…………………………………………………………………………………………………………………………………..
1. هادی موحدی، یک هزار حدیث، انتشارات ارم.
2. جنگ مهدوی، ص 132.
3. محمد بن یعقوب کلینی، اصول کافی، ج 6، ص 48، ح 6.
4. عده الداعی، ص 76.
5. مکارم الاخلاق، ص 222.
6. متقی هندی، کنز العمال، ج 16، ص 456، ح 45409.
7. نهج الفصاحه، گردآورنده: ابوالقاسم پاینده، ح 3146.
8. مکارم الاخلاق، ص 222.
9. من لا یحضره الفقیه، ج 4، ح 372.
10. الفردوس، ج 3، ص 549، ح 5715.
11. اصول کافی، ج 6، ص 49، ح 3.
12. همان، ح 1.
13. محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج 104، ص 99، ح 75.
14. نک: علی قائمی، خانواده و تربیت کودک، صص 200 و 201.
15. کنز العمال، ج 11، ص 91، ح 30747.
16. عده الداعی، ص 79.
17. نهج الفصاحه، ح 1190.
18. غررالحکم و دررالکلم، ج 5، ص 264، ح 8273.
19. شرح نهج البلاغه، ج 20، ص 267، کلمه قصار 102.
20. تحف العقول، ص 263.
21. امام سجاد، صحیفه سجادیه، دعای 25.
22. دعائم الاسلام، ج 1، ح 194.
23. مکارم الاخلاق، ص 219.