چرا اختراعات و اکتشافات مهم زندگی بشر را غیرمسلمانان کشف کردهاند؟
پاسخ:
اختراعات بشر امروز مدیون تلاش های پیوسته دانشمندان در طول تاریخ است. در این بین دانشمندان مسلمان سهم عمده ای در این پیشرفت و اکتشافات دارند. اتفاقاً اختراعات و اکتشافات مهم بشر پیش از رنسانس توسط مسلمانان انجام شده و غربیان با استفاده از منابع مسلمانان و یاد گرفتن زبان عربی، پیشرفت های مادی خود را پایه ریزی کردند.
دربارۀ افتخارات علمی مسلمانان باید بگوییم که مسلمانان تمدنی را شکل دادند و در این تمدن علمای بزرگی در علوم مختلف ازجمله فلسفه، کلام، نجوم، ریاضی، پزشکی، شعر و… وجود داشتند.
پیشینه مسلمانان در پیشرفت علم
نقش مسلمانان نیز در پیشرفت های علمی بسیار شگرف و پراهمیت بوده است. در فلسفه، مسلمانانی چون ابوعلی سینا و فارابی را میتوان نام برد. این دو تأثیرات شگرفی بر تفکرات فلسفی و تفکرات آیندۀ غرب گذاردند. به گونه ای که کتابهای ابوعلی سینا تا قرن هفدهم در دانشگاههای غرب تدریس میشد. در نجوم نیز این مسلمانان و شیعیان بودند که بسیاری از تئوریها راپی ریزی کردند. همچنین مسلمانان روشهای مهم و بزرگی را برای استفاده از عقل در دفاع از دین بنا نهادند که «علم کلام» نامیده شد.
مسلمانان بنیانگذار علم حساب، توسعه دهنده علم جبر، پایه گذار علم هندسه و کاشف مثلثات بودند. ازسوی دیگر وزیر هارون الرشید یعنی یحیی برمکی، نخستین کارخانۀ کاغذ سازی را در حدود سال ۸۰۰ میلادی در بغداد ساخت. در علم شیمی یا کیمیاگری، چهرۀ جابر بن حیان از همه برجسته تر است و پس از او ابوریحان بیرونی و زکریای رازی از نامداران این علم میباشند. نام چند مادۀ شیمیایی از نوشته های جابر اخذ شده است.
بیرونی وزن چند ماده را ازنظر علمی اندازه گیری کرده و فرضیۀ «تغییرشکل عناصر» از رازی است. مسلمانان در گیاه شناسی هم خبره بودند. برای نخستین بار در قرن 12 میلادی مسلمانان بیمارستان و درمانگاه سیار ایجاد کردند. مانند بیمارستان منصوری قاهره که در دو بخش مجزای زنان و مردان به هشتصد نفر خدمات میداد. مسلمانان تا آنجا پیش رفتند که انحصار پزشکی را از دست مسیحیان خارج کردند. از مهمترین شخصیت های پزشکی اسلامی، رازی، ابوعلی سینا، هالی عباس، ابن عباس مجوسی، ابن میمون و ابن رشد میباشند. پزشکان مسلمان در قرن ۱۲ و ۱۳ میلادی از بیماری های مسری آگاهی داشتند.[1]
تاکید اسلام بر عقل و علم
همچنین اسلام پافشاری بسیاری بر توجه و استفاده از عقل دارد و تلاش و تشویق های بیشماری برای یادگیری علوم مختلف در دستورهای دینی مسلمانان وجود دارد. دین اسلام تشویق فراوانی به علم آموزی و عمران زمین و تولید و… کرده که اساس پیشرفت و اختراع و اکتشاف است.
دین با تمام ابعاد زندگی بشر کار دارد، اما نحوۀ دخالت او در امور مادی و معنوی متفاوت است. در امور مادی دین با تشویق بشر به علم آموزی، ساخت ابزار با عقل بشری تحصیل پذیر است، اما مسائلی چون هدف زندگی، برنامۀ سعادتمندی، مبدأ و معادشناسی از علوم تجربی و عقل بشر برنمیآید و مستقیم در متون نقلی بیانشده است.
دین وظیفۀ خلق ابزار مادی برای زندگی را ندارد و عمدتاً، ساخت اینها برعهدۀ عقل بشری بوده است و انتظار خلق چنین ابزاری از دین، انتظاری نابجاست؛ زیرا دین عهدهدار ساخت وسایلی مانند برق، ماشین و… نیست. بلکه دین در درست زندگی کردن و به وجود آوردن یک زندگی معنوی نقش عمدهای را ایفا میکند تا درنهایت، بتواند انسان را به رستگاری ابدی برساند.
ارجاعات:
[1] ر.ک. پایگاه اسلام کوئست، «علل و آثار دینگریزی جوانان چیست؟»، دسترسی در: https://www.islamquest.net/fa/archiv.fa، 21 فروردین 1402.
پرسمان معرفتی 2، قم، زمزم هدایت، 1402، ص 218.
پیشرفت اعجاب انگیز اسلام از نگاه دانشمندان
سهم مسلمانان در نوآوری شکوفایی
