امر پدر و مادر و محذور شرعى

پرسش:

اگر پدر و مادرمان ما را وادار به كارى بكنند كه از نظر شرعى اشكال داشته باشد، وظيفه ما چيست؟
پاسخ:

ولايت پدر و مادر و اطاعت از پدر و مادر در راستاى اطاعت خدا است. يعنى چون خداوند گفته از آنها اطاعت كنيد، ما شرعاً مكلّف به اطاعت از آنها هستيم، گرچه از لحاظ اخلاقى و عاطفى هم ممكن است ما اين كار را بكنيم. چنان كه در ملت‏هاى كشورهاى ديگر هم اين كار را مى ‏كنند. ولى ما آن مستند شرعي مان كه به سبب آن از پدر و مادر اطاعت مى‏ كنيم و آنها را صاحب ولايت مى‏ دانيم، اسلام است.
بنابراين اطاعت تا جايى است كه مخالفت خداوند در آن نباشد، و در آنجا كه مخالفت خدا باشد، ديگر اطاعت روا نيست. در آنجا نبايد اطاعت كرد. منتها حالا اينكه گفته شده كه نبايد اطاعت كرد، معنايش اين نيست كه ما رفتار و برخوردمان بد باشد. همانطور كه قرآن مى‏ فرمايند: بايد به طور معروف با آنها برخورد بكنيم . مثلاً مى‏ گويد: نماز نخوان، به حرفش گوش نمى‏ دهيم، نماز مى ‏خوانيم اما ديگر بد و بيراه به آنها نمى‏ گوييم. ديگر آنها را مسخره نمى‏ كنيم. كه چرا تو گفتى نماز نخوان و من نماز مى‏ خوانم! بر فرض كسى واجب الحج شده است. پدر مثلاً دلش تنگ مى‏ شود به او مى‏ گويد حج نرو. به حرف پدر در اين رابطه گوش نمى ‏كنيم، ولى رفتارش با پدر از روى اطاعت و ادب و صميميت و مهربانى است.
اسلام اجازه نمى‏ دهد كه وقتى پدر و مادرى خلاف شرع مى ‏گويند، و از انجام امور شرعى فرزند را نهى مى ‏كنند، ديگر احترام هم نداشته باشند! چرا حرمتشان به قوت خودش باقى است، احترام دارند. منتها در اين مورد خاص كه امرشان مخالف امر الهى است، در اينجا ديگر اطاعتشان نه تنها لازم نيست، بلكه نبايد اطاعت كرد. بايد خلاف امر و نهى آنها رفتار كرد. و مطابق امر و نهى الهى بايد رفتار نمود. اين دستور اسلام است. فتواى فقها هم همين است و عقل هم همين را مى ‏گويد كه اطاعت پدر و مادر در طول اطاعت خدا است. اگر ما پدر و مادر را صاحب حقى مى‏ دانيم به لحاظ امر ذات بارى تعالى و شارع مقدس است. وقتى بخواهد اين با آن تعارض داشته باشد، اين امر الهى است كه مقدم است و اين امر پدر و مادر را بايد كنار گذاشت.
در داستانها هم آمده كه پدر و مادر پسرى كافر بودند، ولى به دليل اينكه حرمت آنها را نگه مى ‏د اشت، و استناد مى‏ كرد كه اين احترامى كه من به شما مى‏ گذارم و علاقه‏ اى كه به شما نشان مى ‏دهم به دليل ادله دينى است، آنها دلشان نرم شد و به سمت دين آمدند.
منبع: جزوه پاسخ به پرسش ها و شبهات ج 2 / استاد رضا محمدی/ انتشارات زمزم هدایت/ پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق علیه السلام