انواع نفوذ
لطفاً دربارۀ نفوذ و راه‌های دشمن برای نفوذ و نیز راهکار مقابله با آن توضیح دهید.
پاسخ:
«نفوذ» دراصطلاح سیاسی، به‌معنای ورود و تخریب است که دارای انواع سیاسی، امنیتی، فرهنگی، اقتصادی، علمی و… است، همۀ اقسام نفوذ با هدف «تغییر» دنبال می‌شود. [1]
نفوذ را در نگاه کلی، می‌توان به دو نوع نفوذ موردی و نفوذ جریانی تقسیم کرد: «نفوذ موردی خیلی نمونه دارد؛ معنایش این است که فرض کنید یک نـفر را بـا چهرۀ آرایش‌شده، بزک‌شده، با ماسک در مجموعۀ شما بفرستند؛ شما خیال کـنید دوسـت اسـت؛ درحالی‌که، او دوست نیست تا او بتواند کار خودش را انجام بدهد؛ گاهی جاسوسی است که این کمترینش اسـت؛ یعـنی کم‌اهمیت‌ترینش جاسوسی است؛ خبرکشی و خبردهی است؛ گاهی کارش بالاتر از جاسوسی است؛ تـصمیم شـما را عوض می‌کند.»[2]
«از این خطرناک‌تر نفوذ جریانی است. نـفوذ جـریانی یعـنی شبکه‌سازی در داخل مـلت؛ … آن عـبارت است از تغییر باورها، تغییر آرمان‌ها، تـغییر نـگاه‌ها، تغییر سـبک زنـدگی؛ … اگر این نفوذ نسبت‌به اشخاصی انجام بگیرد که اینها در سرنوشت کشور، سیاست کشور، آیندۀ کشور تأثیری دارند، شما ببینید چه اتفاقی می‌افتد؟ آرمان‌ها تغییر پیدا خواهند کرد؛ ارزش‌ها تغییر پیدا خواهد کـرد؛ خـواست‌ها تغییر پیدا خواهد کرد؛ باورها تغییر پیدا خواهد کرد.»[3]
این نوع نفوذ خطرناک‌ترین نوع استعمار است و به تعبیر مقام معظم رهبری مدظله‌العالی «استعمار فرانو» نام دارد:
«استعمار کهن ازبین رفت و جای آن، استعمار نو را آوردند. استعمار نو این بود که در رأس کشورها … از خود کشورها کسانی را می‌گماشتند؛ … امروز می‌بینند این هم بردی ندارد؛ لذا، راه دیگری را برای تسلط بر کشورها در پیش‌گرفته‌اند و آن، نفوذ در ملت‌هاست؛ که این همان چیزی است که من چندی پیش گفتم استعمار فرانو.»[4]
دشمن چگونه می‌تواند نفوذ کند؟ «اگر ملتی ازنظر علمی و اقتصادی وابسته به دانش و ثروت دشمن باشد این ضعف همان رخنه است که بستر نفوذ را فراهم می‌کند: «مـا درزمینۀ … . اقتصادی نقاط ضعفی داشته‌ایم؛ این نقاط ضعف موجب شده اسـت کـه دشـمن احساس کند با تحریم و امثال آن می‌تواند رخنه ایجاد کند.»[5]
نخستین افرادی که به دام نفوذ می‌افتند چه کسانی هستند؟ «غالباً دشمن برای استفاده از فرصت نفوذ مستقیم به سراغ تودۀ ملت نخواهد رفت، بلکه خواص و نخبگان آماج اصلی این جنگ نرم هستند، وقتی فکر و اندیشۀ آنان تغییر کرد مردم نیز به‌دنبال آنان به راه خواهند افتاد. آماج نفوذ هم چه کسانی هستند؟ عمدتاً نخبگان، عمدتاً افراد مؤثر، عمدتاً تصمیم‌گیران یا تصمیم‌سازان، اینها آماج نفوذند؛ اینها هستند که سعی می‌شود روی اینها نفوذ انجام بـگیرد.»[6]
- روش‌های نفوذ: در قرآن‌کریم به روش‌های نفوذ دشمن به‌روشنی، تصریح‌شده و رازو‌رموز آن بازگشایی شده است:
– تدریجی‌بودن: دشمن گام‌به‌گام در افکار شخص نفوذی رخنه می‌کند؛ مثلاً، اگر یک‌باره از او بخواهد به وطن خیانت کند قطعاً، با مقاومت و مخالف آن فرد برخورد می‌کند؛ ازاین‌رو، مرحله‌به‌مرحله او را به‌این‌سو سوق می‌دهد. این گام‌به‌گام بودن حرکت شیطانی دشمن با تعبیری زیبا در قرآن این‌چنین آمده است:
«یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیطانِ وَ مَنْ یتَّبِعْ خُطُواتِ الشَّیطانِ فَإِنَّهُ یأْمُرُ بِالْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکرِ» (نـور: 21)؛ ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید، از گام‌های شیطان پیروی نکنید! هرکس پیرو شیطان شود (گمراهش می‌سازد، زیرا) او به فحشا و منکر فرمان می‌دهد.»
در تفسیر نمونه، دربارة نفوذ تدریجی شیطان آمده است که وسوسه‌های شیطان معمولاً، به‌هـمین‌صورت است؛ انسان را گام‌به‌گام و به‌تدریج، در پشت سر خود به‌سوی پرتگاه می‌کشاند. این موضوع منحصر به شیطان اصلی نیست، تمام دستگاه‌های شیطانی و آلوده برای اجراکردن نقشه‌های شوم خود، از همین روش «خطوات» (گام‌به‌گام) استفاده می‌کنند؛ ازاین‌رو، قرآن مـی‌گوید: از همان گام نخست باید به هوش بود و با شیطان همراه نشد.[7]
امام خمینی (رحمة الله علیه) به این تدریجی‌بودن نفوذ دشمن به‌صراحت، تأکید کرده‌اند: «با تدریج و ظرافت در کشور ما و کشورهای اسلامی دیگر رخنه و با دست افراد خودِ ملت‌ها، کشورها را به دام استثمار می‌کشانند. باید با هوشیاری مراقب باشید و با احساس اولین قدمِ نفوذی به مقابله برخیزید و به آنان مهلت ندهید»؛[8]
- نفاق‌گونه: دشمن برای نفوذ غالباً بـا ظاهری زیبا با مردم و مسئولان روبه‌رو می‌شود و با اظهار دوستی، خود را خیرخواه نشان می‌دهد. امیر مؤمنان علیه‌السلام در نامه‌شان به مالک‌اشتر، نسبت به ظاهرسازی دشـمن هـشدار مـی‌دهند و می‌فرمایند، «فَانَّ العَدُوَّ رُبَّما قارَبَ لِیستَغفِلَ فخُذ بِالحَزمِ وَ اتَّهِمْ فِی ذَلِک حُسْنَ الظَّن؛[9] گاهی دشمن نزدیک می‌شود تا غافلگیر کند؛ پس، دوراندیش باش و خوش‌بینی خود را متهم کن.»
رهبر مـعظم انـقلاب اسلامی مدظله‌العالی با انتقاد از کسانی‌که مشغول موجه جلوه‌دادن چهرة دشـمن هـستند، مـی‌گویند:
خودشان را می‌آرایند؛ با ظاهر اتوکشیده، بـا کراوات، با ادکلن، با ظواهر به‌ظاهر چشمگیر؛ خودشان را در چشم افراد ساده‌لوح جور دیگری جلوه می‌دهند؛ … ملت بزرگ ایـران ایـن شیطان بزرگ را از کشور بیرون کرد. نباید بگذاریم دوباره برگردد. نباید بگذاریم از در رفت، از پنجره برگردد؛[10]
- تهدید و تطمیع: از مهم‌ترین شیوه‌های دشمن برای نفوذ ازیک‌طرف، ایجاد ترس و ازطرفی، وعدة گشایش و زندگی رنگین و مرفّه است؛ مثلاً، دشمن با ظاهر دلسوزانه فرد را وسوسه می‌کند که اگر در مسیر منافع ما اقدام کنید ازنظر مالی تأمین خواهید شد، والا برای مخارج زندگی خود محتاج و درمانده می‌شوید و آبروی شما به خطر می‌افتد. پس از تهدید و تطمیع از او می‌خواهد که خواسته‌اش را اجرا کند. قرآن‌کریم دراین‌باره می‌فرماید: «الشَّیطانُ یعِدُکمُ الْفَقْرَ وَ یأْمـُرُکمْ بـِالْفَحْشاءِ (بقره: 268)؛ شیطان شما را (به هنگام انفاق)، وعدة فقر و تـهیدستی می‌دهد و به فحشا (و زشتی‌ها) امر می‌کند.» «إِنَّما ذلِکمُ الشَّیطانُ یخَوِّفُ أَوْلِیاءَهُ فَلا تَخافُوهُمْ وَخافُونِ إِنْ کنـْتُمْ مُؤْمِنِینَ» (آل‌عمران، 175)؛ این سخنان شیطان است که به‌وسیلة آن، دوستانش را می‌ترساند. شما مسلمانان از آن نترسید و از من بترسید اگر اهل ایمان هـستید. همۀ این وعده‌های شیطان، به تعبیر قرآن‌کریم، چیزی جز فریب نیست: «یَعِدُهُم وَ یُمَنّیهِم وَ ما یَعِدُهُمُ الشَّیطنُ اِلّا غُرورا (نساء، 120)؛ شیطان به آن‌ها وعده‌ها (ی دروغین) می‌دهد؛ و به آرزوها سرگرم می‌سازد؛ درحالی‌که، جز فریب و نیرنگ، به آن‌ها وعده نمی‌دهد.»
ایجاد ترس در میان لشکریان امام حسن علیه‌السلام و تطمیع فرماندهانی مثل عبیدالله بن عباس، حَکَم و بنی‌مراد، تهدید و تطمیع مسلمانان کوفه برای دست‌کشیدن از امام حسین علیه‌السلام و حتّی جنگ با آن حضرت و…، نمونه‌های از تهدید و تطمیع در تاریخ اسلام است که منتهی به انحراف در جامعۀ اسلامی و به‌شهادت رسیدن امامان معصوم علیهم‌السلام در صدر اسلام شد.
امروزه، قدرت‌های استکباری و دنباله‌روهای آن‌ها در منطقه با وعده‌هایی نظیر پناهندگی، اعطای سرمایه و رسیدن به زندگی راحت، پُست و مقام و…، سعی در بازکردن راه نفوذ دارند که جا دارد همۀ افراد، به‌ویژه نیروهای مسلّح، با تقویت ایمان و دوری از گرایش به دنیا، این راه را بر شیطان ببندند؛ چراکه عامل اصلی فریب انسان در برابر این تهدید و تطمیع ضعف ایمان و دنیاطلبی است؛
– زینت اعمال: همه می‌دانند خیانت سیاسی، نظامی، اقتصادی و… ناروا و خطاست، اما دشمن با توجیه این زشتی و زیبا جلوه‌دادن آن به مقصود می‌رسد. شخصی که با عملیات انتحاری کودکان را به خاک و خون می‌کشد و جان خود را هم از دست می‌دهد یا کسی‌که اطلاعات نظامی را در اختیار دشمن قرار می‌دهد همه کار خود را زیبا می‌پندارند؛ این افراد در تلۀ «زینت اعمال» گرفتار شده‌اند و بدون عذاب‌وجدان جنایت و خیانت می‌کنند. قرآن‌کریم در آیات متعدد به این نکته تصریح می‌کند که شیطان برای نفوذ در انسان، اعمال زشت او را در نظرش زیبا جلوه می‌دهد؛ مثلاً، می‌فرماید: «وَ إِذْ زَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطانُ أَعْمالَهُمْ (انفال: 48)؛ هنگامی‌که شیطان، اعمال آن‌ها (مشرکان) را در نظرشان زیبا جلوه داد.» علامه طباطبایی زینت اعمال را این‌گونه توضیح می‌دهد: «زینت‌دادن شیطان عمل آدمی را به این است که به‌وسیلۀ تهییج عواطف درونی مربوط به آن عمل، در دل آدمی القا می‌کند که عمل بسیار خوبی است و درنتیجه، انسان از عمل خود لذت می‌برد و قلباً آن را دوست می‌دارد و آن‌قدر قلب متوجه آن می‌شود که دیگر فرصتی برایش نمی‌ماند تا در عواقب وخیم و آثار سوء و شوم آن تعقلی کند»؛[11]
- راهکارهای مقابله با نفوذ: به روش‌های دشمن برای نفوذ پرداختیم؛ درادامه، به راهکارهایی برای مقابله با این نفوذ اشاره می‌کنیم:
– دین‌داری: آموزه‌های دین اجازۀ نفوذ دشمن را نمی‌دهد و از مردم می‌خواهد با دشمن دین مقابله کنند. مردم دین‌دار مقابل نفوذ دشمن بی‌دین خواهند ایستاد. امام خامنه‌ای مدظله‌العالی فرمودند:
[مستکبران] می‌دانستند که تا دین و حاکمیت دینی هست، از هیچ طرف راهی برای دشمن وجود ندارد … . احکام دینی و خودِ آیات قرآنی و خودِ قوارۀ نظام اسلامی است که اصلاً اجازۀ دخالت به مستکبر … را نمی‌دهد؛ … فقط در حاکمیت دینی است که ارادۀ مردم، همراه با عشق، با شور، با ارادت و با اخلاص، همۀ وجود آن‌ها را در مقابلۀ با دشمن بسیج می‌کند. در غیر نظام دینی، چنین چیزی ممکن نیست؛[12]
- روشنگری و بصیرت: خواص و نخبگان جامعه با افزایش بصیرت خود و جامعه می‌توانند زمینه‌های نفوذ دشمن را ازبین ببرند. مقام معظم رهبری مدظله‌العالی دربارۀ نقش روشنگری و بصیرت‌افزایی در پیش‌گیری از نفوذ دشمن می‌فرماید:
آنچه وظیفۀ همۀ ملّت اسلام و همۀ امّت اسلام است، مبارزه برای روشنگری است. این در درجۀ نخست هم علما مسئول‌اند، هم روشنفکران مسئول‌اند، هم تحصیل‌کرده‌ها مسئول‌اند، هم همۀ کسانی‌که منبری دارند، تریبونی دارند مسئول‌اند که روشنگری کنند و حقایق دنیای اسلام را برای مردمی که نمی‌دانند بیان کنند؛ این روشنگری جهاد است. جهاد فقط شمشیرگرفتن و جنگ‌کردن در میدان قتال نیست؛ جهاد شامل جهاد فکری، جهاد عملی، جهاد تبیینی و تبلیغی و جهاد مالی است.[13]
امروز، جمهوری اسلامی نیازمندی‌هایی دارد که این نیازمندی‌ها را ما باید تأمین کنیم. به اعتقاد بنده برترینِ این نیازمندی‌ها، نیازهای تبیینی و بصیرت‌افزایی و تحکیم معارف انقلاب و اسلام [است]؛ اینها در رأس همۀ نیازهاست؛ [14]
- تقویت اقتصاد مقاومتی: اقتصادی که به اخم و لبخند دشمن وابسته باشد همواره راه نفوذ فرهنگ بیگانه است و دشمن به‌خوبی، از آن بهره می‌برد. اقتصاد وابسته راه ورود دشمن را باز می‌کند و زمینۀ سلطۀ او را فراهم می‌کند. قرآن‌کریم به‌صورت کلی، از اقتصاد وابسته نهی می‌کند: «… وَ لَنْ یجْعَلَ اللَّهُ لِلْکافِرینَ عَلَی الْمُؤْمِنینَ سَبیلا (نساء: 141)؛ و خداوند هرگز برای کافران بر مؤمنان تسلّطی قرار نداده است»؛
- اتحاد و همدلی: اختلاف و تفرقه در جامعه همواره خواستۀ دشمنان بوده و رخنه‌ای است که راه را برای نفوذ و سوءاستفادۀ آنان بازمی‌کند و درمقابل اتّحاد و همدلی راه را بر آنان می‌بندد. پیش از ورود پیامبر (ص) به مدینه، بین دو قبیلة اوس و خزرج اختلاف وجود داشت. پیامبر (ص) با تدبیر خاصی این اختلافات را تبدیل به اخوت کردند. اختلاف موجود بین این دو طایفه به دلایلی، ازجمله اهداف اقتصادی، برای یهود اهمیت داشت. یهود برای جلوگیری از رشد اسلام و رسیدن به اهداف خود، کوشید مجدداً بین آن‌ها تفرقه ایجاد کند. شاس بن قیس (یهودی ثروتمند)، روزی از کنار عدّه‌ای از افراد این دو قبیله عبور می‌کرد و تصمیم گرفت نقشه‌ای برای تفرقه بین آن‌ها طراحی کند. یک جوان یهودی را اجیر کرد تا کینه‌های دوران جاهلیت آن‌ها را یادآوری کند تا این دوستی تبدیل به اختلاف و تفرقه گردد. با یادآوری اشعار هجوآمیز آن‌ها در حق یکدیگر، دوباره آتش جنگ افروخته شد و آن‌ها به روی هم شمشیر کشیدند. خبر به رسول خدا (ص) رسید، به آنان فرمود: «به خدا پناه ببرید، آیا به‌سوی جاهلیت بازمی‌گردید؛ درحالی‌که، من در میان شما هستم؟ خدا شما را به اسلام هدایت کرد و عزیز گردانید و رشتۀ جاهلیت را برید و شما را از کفر نجات داد و قلوب شما را متحد ساخت.»[15]
رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند:
«در داخل کشور، خواهران و برادران از اقوام مختلف، از مذاهب گوناگون، در کنار هم یدِ واحده تشکیل بدهند؛ هم‌چنان‌که، بحمدالله تا امروز بوده است. نگذارند دشمن نفوذ کند در قلمرو دنیای اسلام. در سطح وسیع و گسترده هم همین‌طور برادران سنّی و شیعه در کنار هم بدانند که دشمنی [هست که] دارد اصل موجودیت اسلام را تهدید می‌کند. این هم یکی از خطوط اساسی [است].»[16]
بهترین راه برای دورشدن از اختلاف و تحقّق اتّحاد که قرآن‌کریم[17] نیز در آیات متعدّدی بر آن تأکید می‌کند، اطاعت از خدا، رسول و اولوالأمر و به‌تعبیری تن‌دادن به ولایت و رهبر الهی است؛ زیرا آنان به توطئه‌های دشمن واقف‌اند و اطاعت از آنان انسان را از افتادن در دام شیطان در امان می‌دارد.
[1]. ر. ک. داود فیضی و دیگران، «شناسایی ذهنیت افراد نسبت‌به نفوذ دشمن با استفاده از روش کیو»، مجلۀ سیاست دفاعی، س 24، ش 93، زمستان 1394، ص 2.
[2] . سیدعلی خامنه‌ای، «بیانات در دیدار فرماندهان گردان‌های بسیج»، دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای، دسترسی در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=31519; 1394/09/24.
[3]. سیدعلی خامنه‌ای، «بیانات در دیدار فرماندهان گردان‌های بسیج»، همان.
[4]. سیدعلی خامنه‌ای، «بیانات در دیدار مردم قم»، دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای، دسترسی در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=31519; 1383/10/19.
[5]. سیدعلی خامنه‌ای، «بیانات در حرم مطهر رضوی»، دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای، دسترسی در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=31519; 1392/01/01
[6]. سیدعلی خامنه‌ای، «بیانات در دیدار فرماندهان گردان‌های بسیج»، همان.
[7]. ناصر مکارم شیرازی، همان، ج 1، ص 572.
[8]. سیدروح‌الله خمینی، صحیفۀ امام، همان، ج 21، ص 420.
[9]. حسن بن محمد دیلمی، همان، ص 444.
[10]. سیدعلی خامنه‌ای،«بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم»، دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای، دسترسی در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=1394/06/18.
[11]. سیدمحمدباقر موسوی همدانی، ترجمۀ تفسیر المیزان، قم، جامعۀ مدرسین، 1374، ج 9، ص 127.
[12]. سیدعلی خامنه‌ای، «بیانات در دیدار کارگزاران نظام»، دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، دسترسی در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2958; 1378/04/10.
[13]. سیدعلی خامنه‌ای، «بیانات در دیدار قاریان و حافظان برتر»، دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، دسترسی در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=33125; 1395/02/13.
[14]. سیدعلی خامنه‌ای، «بیانات در دیدار جمعی از شاعران آئینی و مداحان خراسان»، دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، دسترسی در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=33819; 1395/04/24.
[15]. ر.ک. ابن هشام حمیری معافری، السیرة النبویة، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا، ج 1، ص 555.
[16]. سیدعلی خامنه‌ای، «بیانات در مراسم بیست و ششمین سالگرد رحلت سیدروح‌الله خمینی (رحمة الله علیه)»، دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، دسترسی در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=29914; 1394/03/14.
[17]. «وَأَطِیعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِیحُکمْ وَاصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ (انفال: 46)؛ و (فرمان) خدا و پیامبرش را اطاعت نمایید! و نزاع (و کشمکش) نکنید تا سست نشوید و قدرت (و شوکت) شما از میان نرود! و صبر و استقامت کنید که خداوند با استقامت کنندگان است»؛ «یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکمْ» (نساء: 59)؛ و… .
