تفاوت زن و مرد در قدرت تعقل
چرا زنان در علوم استدلالي و مسائل خشك عقلاني به پاي مردها نمي رسند ولي در ادبيات و نقاشي و شعر و سياسي مسائلي با ذوق و احساسات مربوط است دست كمي از مردها ندارند بلکه بهترهم هستند؟
پاسخ:
یکی از تفاوت های غیر قابل انکار بین زن و مرد تفاوت از حیث قوای عقلانی و عاطفی است. مقصود از عقل، عقل نظری است چرا که در عقل عملی، نه تنها زنان ضعیفتر از مردان نمیباشند، بلکه گاهی بر آن ها غلبه مینمایند. عقل تئوریک و تحلیلگر و فرضیه باف و فلسفه پرداز و عقل سیاسی ـ اجتماعی در مردان، دامنه و قدرت بیش تر و گسترده تر دارد. عقل خشک ریاضی و تفکر محض نظری، در صنف مردان بیش از زنان فعال است، ولی عقل عملی که به کمال و صعود انسان ها مربوط است، در مورد مرد و زن مساوی است.
اگرچه دنیای عقلی و دنیای شهودی و عاطفی زنان متفاوت است، ليکن این مسأله دخالتی در ارزشگذاری انسانی ندارد . عقل عملی که به کمال و صعود انسانی مربوط است، در مرد و زن مساوی است، قیاس و استقرا و حل معادلات ریاضی و چیدن صغرا و کبرا، یک فن است، نه یک ارزش انسانی.
اينكه مرد در این جهت با نوع زن متفاوت است و کمیت چنین نیرویی درآن دو یکسان نيست، هرگز به معنی کسر شأن یکی و قدر قیمت دیگری نیست، به ویژه که در درک حیات و کمال معرفت الهی و رشد اخلاقی و اراده که همه به عقل عملی مربوط است، زن و مرد مساوی اند. درک برخی حقایق لطیف عاطفی و شهودی برای زنان آسانتر از مردان است و در این نوع ادراکات، زنان حتی قویترند.
به هر حال یکی از تفاوت های بین زن و مرد در زمینه قوای عقلانی است که روانشناسان هم به این مسأله توجه داشته اند.
یکی از تفاوت هایی که حضرت علی(ع)، در بیان حد عقلی بین زن و مرد به آن اشاره داشته اند ، بيان نواقص العقول بودن زنان است که حضرت در خطبه 80 نهج البلاغه به این مسأله توجه داشته اند . همان طور که گفتیم منظور از این نقص به معنای نقص ارزشی نیست، بلکه در عرصه مسایل خشک عقلانی و نظری زنان نسبت به مردان ضعیفتر هستند. ضعف و نقصان زنان در این مسأله به بالندگی و تکامل زنان در عرصه های ارزشی هیچ گونه آسیب جدی وارد نمی نماید.