شفاعت امام محتاج

شبهه: امامی که خود محتاج است و من باید برای سلامتی او دعا کنم و صدقه دهم‌، مگر می‌تواند شفیع ما باشد و حاجات ما را برآورده کند.

پاسخ:

اوّلا، امام معصوم (ع) نیز مانند دیگر انسان‌ها بوده و در احکام و قوانین عالم مثل دیگران است. ماهیّت و قانون این عالم به گونه‌ای است که همه انسان‌ها به گرفتاری و مشکلات مبتلا می‌شوند و تنها راه خلاصی از این گرفتاری‌ها، دعا و تضرّع به درگاه خداوند غنی و بی‌نیاز[1] است. از طرفی مانعی ندارد که هر فردی علاوه بر انابه به درگاه خداوند جهت گرفتاری خود، برای دیگران نیز دعا کند و صدقه دهد، بنابر این یک انسان غیر معصوم نیز می‌تواند به درگاه الهی تضرّع کرده و برای انسان معصوم دعا کند همانگونه که معصومین (علیهم السلام) پیوسته برای عموم مردم دعا می‌کردند و از خداوند متعال برای آنان درخواست رحمت می‌نمودند. ولی دعا کردن و صدقه دادن مردم برای امامان و معصومین (علیهم السلام) به این معنای نیست که آن بزرگواران به مردم نیاز دارند، بلکه نیاز همه انسان‌ها به درگاه الهی است و همه می‌توانند برای همدیگر دعا کنند و صدقه دهند.

ثانیا، شفاعت و نیز برآورد شدن حاجات مردم توسط معصومین (علیهم السلام) به دست خداوند متعال است و آن بزرگواران همه امور را به اذن الهی انجام می‌دهند، همانگونه که حضرت عیسی (ع) وقتی معجزات خویش را مطرح می‌کند، توانایی آن را به خداوند نسبت می‌دهند و به تعبیر قرآن کریم می‌فرماید: « أَنِّي أَخْلُقُ لَكُمْ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنْفُخُ فيهِ فَيَكُونُ طَيْراً بِإِذْنِ اللَّهِ وَ أُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَ الْأَبْرَصَ وَ أُحْيِ الْمَوْتى‏ بِإِذْنِ اللَّهِ‏(آل عمران: 49)؛ من از گِل، چيزى به شكل پرنده مى‏سازم؛ سپس در آن مى‏دمم و به فرمان خدا، پرنده‏اى مى‏گردد و به اذن خدا، كورِ مادرزاد و مبتلايان به برص [پيسى‏] را بهبودى مى‏بخشم؛ و مردگان را به اذن خدا زنده مى‏كنم». توانایی شفاعت و برآوردن حاجات مردم به دست معصومین (علیهم السلام) به خاطر مقام و منزلتی است که نزد حق تعالی دارند و لذا دعا و صدقه ما برای معصومین (علیهم السلام) نقشی در توانا کردن آن بزرگواران بر شفاعت و برآورده کردن حاجات ندارد.

ثالثا، اگر گفته می‌شود برای دیگران و به ویژه برای امام عصر عج دعا کنید و صدقه دهید، عمدة فوائد و ثمرات آن برای خود دعاکننده و صدقه دهنده بوده و نشان دهنده نیاز اوست؛

دعا کبر و خودبینی را در انسان تضعیف می‌کند به فرد دعا کننده بصیرت می‌دهد که برای چه کسانی، برای چه و چگونه دعا کند و صدقه دهد.

دعا و صدقه برای رفع گرفتاری و سلامتی دیگران، اخلاق حسنه مثل رأفت و مهربانی به دیگران را در انسان زنده می‌کند.

دعا کننده و صدقه دهنده با دعا و درخواست رحمت از خداوند، یک نوع رابطه‌ای با خالق خود برقرار می‌کند و زمینه نزول رحمت الهی بر خودش را نیز فراهم می‌کند و مورد توجه حق تعالی قرار می‌گیرد.

دعا کننده و صدقه دهنده در ضمن دعا و صدقه برای امام زمانش یک نوع رابطه‌ای عاطفی و معنوی با امامش برقرار می‌کند و از این راه بستر رحمت و پاداش الهی را برای خودش فراهم می‌کند.

علاوه بر این دعا و صدقه برای امام زمان (عج) در واقع دعا برای خود است، در روایتی از امام عصر (عج) آمده است که می‌فرماید: «أَكْثِرُوا الدُّعَاءَ بِتَعْجِيلِ الْفَرَجِ فَإِنَّ ذَلِكَ فَرَجُكُم‏؛[2] براى تعجيل فَرَج زياد دعا كنيد، زيرا همين (دعا كردن فرج) فَرَج و گشايش شماست».

نتیجه اینکه بخش عمده فوائد و ثمرات دعا و صدقه برای سلامتی امام عصر (عج) به خود دعا کننده باز می‌گردد و نشان دهنده نیاز خود دعا کننده است.

[1] . قرآن کریم می‌فرماید: «یا أَيُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَراءُ إِلَى اللَّهِ وَ اللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَميد(فاطر: 15)؛ اى مردم شما (همگى) نيازمند به خدائيد؛ تنها خداوند است كه بى‏نياز و شايسته هر گونه حمد و ستايش است!».

[2] . محمد بن على ابن بابويه ، ‏كمال الدين و تمام النعمة، محقق / مصحح: غفارى، على اكبر، تهران، اسلاميه‏، 1395ق‏، ج2، ص 485.

پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق (ع)، سایت جوابگو (javabgoo.net)، پژوهشگر: محسن مروتی و قربان آهنگری کیاسری