جن؛ چیستی و رابطه با انسان

با عرض سلام؛ “جن‌” چنان‌كه از مفهوم لغوي اين كلمه برمي‌آيد، موجودي ناپيداست كه قرآن كريم مشخصات زيادي را براي او ذكر كرده است‌; از جمله‌: موجودي است كه از شعله‌هاي آتش آفريده شده و اين بدان معنا نيست كه واقعاً مانند آتش شعله داشته باشد; بلكه سرشت اوليه او از آتش بوده‌، مانند انسان كه از خاك خلق شده‌; يعني خلقت اوليّه‌اش از خاك بوده است‌. 

جن‌ها به طور طبيعي و عادي ديده نمي‌شوند. اما گاهي در قالب‌هاي خاصي ظاهر مي‌شوند، چنان‌كه در داستان حضرت سليمان‌غ آمده است‌: “وَ مِن‌َ الْجِن‌ِّ مَن يَعْمَل‌ُ بَيْن‌َ يَدَيْه‌ِ بِإِذْن‌ِ رَبِّه‌ِي‌…يَعْمَلُون‌َ لَه‌ُو مَا يَشَآءُ مِن مَّحَـَرِيب‌َ وَ تَمَـَثِيل‌َ وَ جِفَان‌ٍ كَالْجَوَاب‌;(سبأ،12 و 13) و گروهي از جن پيش روي او به اذن پروردگارش كار مي‌كردند … آنها هرچه سليمان مي‌خواست‌، برايش درست مي‌كردند: معبدها، تمثالها و ظروف بزرگ غذا تهيه مي‌كردند.” 

دانشمندان علوم طبيعي مي‌گويند: موجوداتي را كه انسان با حواس خود مي‌تواند درك كند، در برابر موجوداتي كه با حواس قابل درك نيستند ناچيزند. تا اين اواخر كه موجودات زنده ذره‌بيني كشف نشده بود، كسي باور نمي‌كرد در يك قطره آب‌، يا يك قطره خون‌، هزاران موجود زنده باشد; موجوداتي كه انسان‌، قدرت ديدن آنها را ندارد. دانشمندان همچنين مي‌گويند: چشم ما رنگ‌هاي محدودي را مي‌بيند و گوش ما امواج صوتي محدودي را مي‌شنود. رنگ‌ها و صداهايي كه با چشم و گوش ما قابل درك نيست بسيار بيش از موارد قابل درك است‌; بنابراين‌، هيچ دليلي بر انحصار موجودات مادّي به آنچه ما مي‌بينيم وجود ندارد و جاي تعجب هم نيست كه موجودي مانند جن و … از ديد ظاهري و چشم انسان پنهان باشد. 

2. جن‌ها قبل از نوع بشر آفريده شده‌اند; 

3. اين نوع مخلوقات‌، مانند انسان‌; زندگي‌، مرگ و قيامت دارند و قرآن در اين باب فرموده است‌: “در ميان طوايف‌ِ بسياري از جن و انس ـ كه از اين پيش به كفر مردند ـ كساني هستند كه وعدة عذاب خدا بر آنها حتمي است و اينها به حقيقت زيانكاران عالمند.”( احقاف‌، 18. ) 4. اين نوع از جانداران‌، مانند ساير جانداران‌، نر و ماده و ازدواج و تولد و تكاثر دارند. قرآن‌، در اين باره مي‌فرمايد: “و همانا مرداني از نوع بشر، به مرداني از گروه جن پناه مي‌بردند.”( جن‌، 6. ) 5. اين نوع‌، مانند نوع بشر، داراي شعور و اراده هستند و علاوه بر اين‌، كارهايي سريع و اعمال شاقي را مي‌توانند انجام دهند كه از نوع بشر ساخته نيست‌; چنان كه در آيات مربوط به قصه سليمان‌ـ كه جن‌ّها مسخّر آن جناب بودند ـ و نيز در قصة شهر سبا آمده است‌. 6. جن هم مانند اِنس‌، مؤمن و كافر دارد. بعضي صالح و بعضي ديگر فاسدند. در اين باره‌، آيات زير وارد شده است‌: “من جن و انس را نيافريدم‌; مگر براي اينكه عبادتم كنند.”( ذاريات‌، 56. ) “و از ما جنيان هم بعضي مسلمان و برخي كافر و ستمكارند. آنان كه اسلام آورده‌اند، راستي به راه رشد و ثواب شتافتند.”( جن‌، 14 و همچنين جن‌، 1 و 2 / تفسير الميزان‌، علامه طباطبايي‌;، ج 20، ص 60، ترجمه سيدمحمدباقر موسوي همداني‌، دفتر انتشارات اسلامي‌. ) 

عوام مردم‌، خرافات زيادي دربارة اين موجود ساخته‌اند كه با عقل و منطق سازگاري ندارد; از جمله اينكه آنها را با اشكال غريب و عجيب و وحشتناك و موجوداتي دُم‌دار و سم‌دار، موذي و پرآزار، كينه‌توز و بد رفتار مي‌توان ديد كه ممكن است از ريختن يك ظرف آب داغ در يك نقطه‌، خانه‌هايي را به آتش كشند! و يا اينكه از فلز مي‌ترسند! و يا اينكه اگر سوزني به آنها آويزان كني‌، ديگر قادر به محو شدن ازچشم انسان نيستند! و موهومات ديگري از اين قبيل‌; در حالي كه اين خرافات‌، هيچ كدام در آيات قرآن و روايات اسلامي نيامده است‌.( ر. ك‌: تفسير نمونه‌، آيت الله مكارم شيرازي و ديگران‌، ج 25، ص 154ـ157، انتشارات دارالكتب الاسلامية / تفسير الميزان‌، علامه طباطبايي‌، رحمه‌الله‌، ج 20، ص 42ـ50، مؤسسة الاعلمي‌، بيروت‌. )

اما اين كه آيا انسان مي‌تواند با “جن‌” رابطه داشته باشد؟ 

آري‌، بعضي از طريق دانش و تزكيه نفس و رياضت و آداب مخصوص ديگر مي‌توانند بعضي از جنيان را به خدمت گمارند; حتي افرادي‌، بعضي از جنيان را براي امور دنيوي و دست يابي به برخي از امور پنهاني از قبيل‌: پيدا كردن اموال مسروقه و… به خدمت خود مي‌گمارند و بدين وسيله جن‌ها با آن قدرتي كه خدا در اختيار آن‌ها قرار داده است‌، حاجات مردم را برآورده مي‌نمايند; البته ذكر اين نكته ضروري است كه علم آن‌ها محدود است‌; لذا در علومي كه خداوند متعال نخواهد آشكار نمايد، بي‌اطلاع هستند و نمي‌توانند از آن‌ها خبر دهند البته اقدام به چنين اعمالي تجويز نمي‌شود.( ر.ك‌: تفسير نمونه‌، آية الله مكارم شيرازي و ديگران‌، ج 1، ص 377ـ382 و ج 13، ص 241، دارالكتب الاسلامية / جن و شيطان در ادبيات و اديان‌، زين العابدين دست داده‌، ص 123، 132، مجتمع فرهنگي هنري شهيد عبدالرضا مصلي‌نژاد، جهرم‌. )