حرمت الکل پیش از کشف آن
حرمت الکل پیش از کشف آن
شبهه: بی‌معناست که اسلام حدود ١۴٠٠ سال پیش الکل را حرام کند در حالی که زکریای رازی حدود ٩٠٠ سال پیش الکل را کشف کرد.
پاسخ:
اوّلا، در عصر پیامبر مکرم اسلام (ص) نیز الکل[1] به صورت خالص وجود داشت، ولی به نام الکل شناخته شده نبود و خاصیّت‌های آن کشف نشده بود.
ثانیا، برای فهمیدن حکم یک موضوع لازم نیست که حتما آن موضوع در زمان صدور حکم موجود بوده باشد، بلکه گاهی حکم یک موضوع از علّت حکم که توسط پیامبر ص یا امام معصوم ع بیان می‌شود، معلوم می‌گردد؛ به این معنا که گاهی در کنار بیان حکم یک موضوع، علّت آن نیز بیان می‌شود، چنانچه این علّت یا حکمت در موضوع دیگری نیز پیدا شود، آن حکم شامل این موضع نیز می‌شود. در مسئله الکل نیز قضیه همین است؛ یعنی در حرمت شراب، مست کننده‌گی آن ملاک حرمت است. بر این اساس هر چیزی از جمله الکل به دلیل مست کننده‌گی حرام خواهد بود.
ثالثا، در فقه اسلامی، احکام به صورت کلی مطرح می‌شود و تشخیص و تعیین مصداق از حاکم شرع برداشته و به عرف و عموم مردم واگذار شده است؛ از باب مثال شریعت یا حاکم شرع به صورت کلی اعلام می‌کند که موسیقی مطرب حرام است ولی این مسئولیت را ندارد که همه موسیقی‌ها را گوش دهد تا معلوم کند کدام موسیقی مصداق مطرب بوده و حرام است و کدام حرام نیست و یا شرع به صورت کلی اعلام می‌کند که آبزیان اگر پولک داشته باشند، حلال هستند و اگر نداشته باشند، حرامند اما هیچگاه شرع و حاکم شرع وظیفه ندارند که تمام آبزیان را بررسی کنند که پولک دارند یا خیر.
در مسئله مسکرات و مست‌کننده‌ها نیز وظیفه چنین است؛ یعنی اسلام و حاکم شرع اعلام می‌کند که هر نوع مسکر و مست‌کننده‌ای که اصالتا مایع باشد حرام و نجس است ولی این مسئولیت را ندارد که تمام مایعات را یک به یک بررسی کند تا مصادیق مسکرات را معین یا کشف کند و لذا حتی ممکن است یکی از مصادیق آن در زمان اعلامِ حکم کشف نشود و بعد کشف شده و مشخص شود که مسکر است در این صورت تحت حکم کلی قرار گرفته و حرام می‌باشد. بنابر این احکام کلی مربوط به شرع است ولی تعیین مصداق به عهده عرف مکلفین و مردم بوده و ممکن است بعد از صدور حکم کشف شود.
[1] . الکل ماده‌ای فرآوری شده است که از دوران‌های گذشته در مواد مست کننده استفاده می‌شده است اما از لحاظ شیمی بعد از اختراع دستگاه تقطیر در دوران جابر بن حیان و گذر زمان توسط زکریای رازی به عنوان یک مایع مستقل معرفی و کشف شد.
تهیه شده در: پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق (ع)، سایت جوابگو، پژوهشگر: محسن مروتی و قربان آهنگری کیاسری
