در حاشیه مفاتیح آمده است که با خواندن هفت سوره ( لیل و شمس و تین و کافرون و ناس و…) قبل از خواب و رعایت آدابی خاص می توان مطلوب را در خواب دید من اینکار را با نیت دیدن همسر آینده ام در خواب و دانستن مشخصات او خواندم و فرد ناشناسی را در خواب دیدم و مشخصات اورا نیز بسیار واضح در خواب متوجه شدم می خواستم بدانم آیا این خواب قابل اطمینان است؟
جواب کوتاه
در رابطه با حجیت یا عدم حجیت رؤیا و خواب دیدن، نکات زیر باید مورد توجه قرار گیرد:
ادله اربعه فقه شیعه که حجیت آنها مورد تایید است عبارتند از: کتاب، سنت، عقل و اجماع
از نظر مراجع تقلید و علما دینی، رؤیاها هر چه باشند حجت و دلیل شرعی نیستد. بنابراین؛ هرچند ممکن است از طریق رؤیا حقایقی کشف یا چیزی را در آینده پیشبینی کرد، به هیچ وجه صرف دیدن رؤیا، کسی مکلف به انجام دادن یا ترک کاری که در بیداری بر آن مکلف نیست نخواهد شد.
اگر کسی درخواب از طرف معصوم(علیه السلام) به انجام کاری مأمور شود، در بیداری مکلف به انجام آن نیست(بحارالانوار، ج61، ص238)، گرچه معصوم بودن فرد دیده شده دررؤیا نیاز به اثبات دارد! از کجا معلوم که از القائات شیاطین(انسی وجنی) نباشد(ودرحقیقت شیطان ها به دوستان خود وسوسه و القاء می کنند- انعام: 121)
حتی رؤیای پیامبران (ع) از نظر علامه مجلسی برای انبیاء(ع) حجتآور نبوده و به تنهایی علت افعال ایشان قرار نمیگرفته است مگر اینکه قبلاً از مجرای وحی تأیید شده باشد( بحارالانوار، ج61، ص216).
بنابراین، هرگز نمی توان موضوعات مهمی مثل ازدواج که در قرآن و روایات برای همسر شایسته شرایط و صفاتی بیان شده است که عقلا باید پس از تحقیق و جستجو در صورت وجود آن شایستگیها، ادواج صورت بگیرد به صرف رؤیا، زندگی زناشویی را براساس آن پایه گذاری کرد. شیاطین که بفرموده قرآن ، در حال بیداری آدمی را وسوسه می کنند:( انعام: 121) پس قطعا در خواب هم آدمی مورد القائات و وساوس شیاطین قرار می گیرد و چه بسا با رؤیاهای شیطانی، آدمی افرادی را در خواب ببیند که بعنوان راهزنان طریق حق و انسانهای شیطان صفت سر راه فرد قرار بگیرند و بعنوان شریک زندگی، او را از مسیر الهی دور کنند که به فرموده قرآن، زمانی متوجه می شود که هرگز قابل جبران نباشد:
«روزى كه ظالم دست حسرت بدندان مى گزد و مي گويد: اى كاش (در دنيا) راه اطاعت رسول خدا را در پيش مي گرفتم واى بر من، كاش فلانى را دوست صميمى خود نمى گرفتم، در واقع او پس از آنكه با من دوست شد، مرا (گمراه ساخت و) از ذكر خدا باز داشت. آرى دوستى شيطان براى انسان باعث خوارى و گمراهى است»«فرقان :27تا 29»
جواب با تفصیل بیشتر
منابع دلیل شرعی که حجیت آنها مورد تایید است از 4 طریق بدست می آید: اول کتاب دوم سنت( قول ، فعل و تقریر معصوم (ع) سوم عقل چهارم اجماع ( که قول معصوم درآن باشد)
از نظر مراجع تقلید و علما، رؤیاها هر چه باشند حجت و دلیل شرعی نیستد. نه تکلیفی ایجاد و نه حقی را سلب میکنند. هیچ کس بواسطه خوابی که دیده ماموریتی پیدا نخواهد کرد. خواب نمی تواند حلالی را حرام یا حرامی را حلال نماید. هرچند ممکن است از طریق رؤیا حقایقی کشف یا چیزی را در آینده پیشبینی کرد، به هیچ وجه صرف دیدن رؤیا، کسی مکلف به انجام دادن یا ترک کاری که در بیداری بر آن مکلف نیست نخواهد شد.
اگر کسی در خواب از طرف معصوم(علیه السلام) به انجام کاری مأمور شود، در بیداری چیزی به عهده ندارد. علامه حلی در این باره میفرماید: «اگر(معصومین) در رؤیا مطلبی خلاف ظاهربه کسی بگویند، سزاوار نیست از آن تبعیت شود و اگر موافق شریعت، چیزی بفرمایند، بهتر است بر طبق آن عمل شود؛ اما واجب نیست؛ زیرا زیارت امام(علیه السلام) در رؤیا موجب وجوب اتباع در بیداری نمیشود.(یعنی واجب نیست انجام شود)» (بحارالانوار، ج61، ص238) امام صادق(علیه السلام) در این مورد میفرماید: «ان دین الله عزوجل أعز من أن یری فیالنوم»؛ «دین خداوند برتر از آن است که در خواب دیده میشود.» (همان، ص237)
متاسفانه یکی از اشکالات عوامانه، اهمیت دادن بیش از حد و نامعقول به رویاهاست که موجب اتهام ما به خرافهپرستی و گاه کفر و ارتداد میشود
بنابراین؛ هیچ رؤیایی نمیتواند دلیل برای صدور حکمی باشد؛ همچنین نمیتواند سندی دال بر ایمان یا کفر کسی باشد؛ حتی اگر رؤیای انسان برجستهای باشد. دخالت صدها امر چون تغذیه، تفکر، تلقین، اعتقادات، مشاهدات روزانه، تخیلات، امیال ، آرزوها و وسوسه های شیطانی و … در رؤیا باعث میشود که رؤیا کاملاً از اعتبار «واقعی بودن» ساقط شود.
4- حتی رؤیای پیامبران(ع) نیز که به اعتقاد برخی علمای شیعه همواره صادق بوده و الهام غیبی و بلکه هم پایه وحی قلمداد شده، از نظر علامه مجلسی برای انبیاء(ع) حجتآور نبوده و به تنهایی علت افعال ایشان قرار نمیگرفته است.
ایشان میفرماید: «اگر از ما سؤال کنند، نظر شما در مورد رؤیای انبیاء چیست و به چه علت به صحت آن حکم میکنید و آن را همپایه وحی میدانید، میگوییم، ما قطع به صحت اخبار مربوط به این مسئله نداریم و این اخبار نیز از اخبار متواتر یا مستفیض نیستند که موجب علم شوند؛ البته آنچه ممکن است گفته شود این است که خداوند در مورد خاصی به پیامبرش قبلاً از طریق وحی اعلام می کند آنچه را که لازم است، انجام دهی در خواب به تو نشان خواهم داد پس آنچه که قطع به صحت آن پیدا می کند قبلاً از مجرای وحی تأیید شده است؛ نه به این علت که در خواب دیده شده است بنابراین رؤیای حضرت ابراهیم(ع) نیز بر همین اساس، توجیه و حمل میشود؛ والا چگونه ممکن است حضرت ابراهیم(ع) یقین پیدا کند که مأمور به قربانی کردن فرزندش شده است؟» (بحارالانوار، ج61، ص 216
5- بنابراین، هرگز نمی توان موضوعات مهمی مثل ازدواج که در قرآن و روایات برای همسر شایسته شرایط و صفاتی بیان شده است که عقلا باید پس از تحقیق و جستجو در صورت وجود آن شایستگیها، ادواج صورت بگیرد به صرف رویا، زندگی زناشویی را که دنیا و آخرت فرد براساس آن رقم می خورد پایه گذاری کرد. شیاطین که بفرموده قرآن ، در حال بیداری آدمی را وسوسه می کنند: (وَ إِنَّ الشَّياطِينَ لَيُوحُونَ إِلى أَوْلِيائِهِمْ : انعام 121؛ ودر حقیقت شیطان ها به دوستان خود وسوسه می کنند)
پس قطعا در خواب هم آدمی مورد اقائات و وساوس شیاطین قرار می گیرد و چه بسا با خواب های شیطانی ، آدمی افرادی را در رویا ببید که بعنوان راهزنان طریق حق و انسانهای شیطان صفت بخواهند سر راه انسان قرار بگیرند و بعنوان شریک زندگی او را از مسیر الهی دور کنند که به فرموده قران، زمانی متوجه می شود که هرگز قابل جبران نباشد:
وَ يَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلى يَدَيْهِ يَقُولُ يا لَيْتَنِي اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِيلًا – يا وَيْلَتى لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلاناً خَلِيلًا- لَقَدْ أَضَلَّنِي عَنِ الذِّكْرِ بَعْدَ إِذْ جاءَنِي وَ كانَ الشَّيْطانُ لِلْإِنْسانِ خَذُولًا«فرقان :27تا 29»
و روزى كه ستمكار دو دست خود را (از روى حسرت) به دندان مى گزد و مى گويد: اى كاش با پيامبر همراه مى شدم.
اى واى بر من! كاش فلانى را دوست خود نمى گرفتم.
او [بود كه] مرا به گمراهى كشانيد پس از آنكه قرآن به من رسيده بود.» و شيطان همواره فروگذارنده انسان است