دلائل وجود امام زمان علیه السلام چیست؟

چه دلیلی بر وجود داشتن امام زمان (عج) هست؟ چرا باید به چنین امری معتقد بود؟

پاسخ:

اولا، وجود امام زنده و حاضر در هر عصر، یک امر عقلانی و برهانی است. حیات و وجود امام در همه دوران ها با برهان و دلیل عقلی و فلسفی قابل اثبات است. با مقدمه ای که گفته شد، به بیان بعضی از دلایل بی شمار وجود امام در هر دور می پردازیم. در ادامه، یک دلیل عقلی و یک دلیل قرآنی را توضیح می‌دهیم:

1- دلیل عقلی بر وجود امام زمان (عج)

مبانی کلامی مهدویت گاهی مبانی نقلی و گاهی مبانی عقلی است.

امّا مبانی کلامی عقلانی؛ می‌دانید که عقل نمی‌تواند هیچ‌وقت فرد مشخصی را برساند. نمی‌توانیم روی فرد، برهان عقلی اقامه کنیم. یکی از مبانی برهان عقلی این است که نبوت و امامت بک فیض معنوی است، مسلمانان ‌هم می‌گویند که این فیض تا وجود پیغمبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله و سلّم) باقی است. اهل سنت می‌گویند که این فیض معنوی، که در لباس نبوت و امامت بود، با فوت پیغمبر قطع شد. پس، ارتباط بشر با عالَم بالا قطع شد، اما ما می‌پرسیم چرا خدا چنین فیضی را به گذشتگان داده، اما به ما و آیندگان نداده است؟ مگر ما از آن‌ها کمتر هستیم؟ شیعۀ امامیه این مشکل را حل کرده است و آن اینکه این ارتباط به‌صورت نبوت نیست که رسالت، تکالیف و دین جدیدی باشد، بلکه فیض الهی به‌واسطۀ انسان کاملی برقرار است و از طریق این انسان کامل به بشر می‌رسد. امروزه، آن واسطه حضرت حجّت (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. این برهان را مرحوم علامه طباطبایی برای پروفسور هانری کربُن بیان داشته است؛^[1]

بر اساس ادلۀ فراوان دیگری از روایات، امام و حجت الهی باید همیشه وجود داشته باشد. نمی‌توان زمانی را تصور کرد که خالی از حجت الهی باشد. پس، نمی‌توان زمان ما را خالی از وجود حجت الهی دانست؛ ازاین‌رو، امام زمان در زمان ما وجود دارد و زنده است.

وجود امام زمان

امام صادق – علیه‌السلام – فرمودند:

نَحْنُ أَئِمَّةُ الْمُسْلِمِینَ وَ حُجَجُ اللَّهِ عَلَی الْعَالَمِینَ وَ سَادَةُ الْمُؤْمِنِینَ وَ قَادَةُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِینَ وَ مَوَالِی الْمُؤْمِنِینَ وَ نَحْنُ أَمَانُ أَهْلِ الْأَرْضِ کمَا أَنَّ النُّجُومَ أَمَانٌ لِأَهْلِ السَّمَاءِ وَ نَحْنُ الَّذِینَ بِنَا یمْسِک اللَّهُ السَّماءَ أَنْ تَقَعَ عَلَی الْأَرْضِ إِلَّا بِإِذْنِهِ وَ بِنَا یمْسِک الْأَرْضَ أَنْ تَمِیدَ بِأَهْلِهَا وَ بِنَا ینَزِّلُ الْغَیثَ* وَ بِنَا ینْشُرُ الرَّحْمَةَ وَ یخْرِجُ بَرَکاتِ الْأَرْضِ وَ لَوْ لَا مَا فِی الْأَرْضِ مِنَّا لَسَاخَتْ بِأَهْلِهَا قَالَ ع وَ لَمْ تخلو [تَخْلُ] الْأَرْضُ مُنْذُ خَلَقَ اللَّهُ آدَمَ مِنْ حُجَّةِ اللَّهِ فِیهَا ظَاهِرٌ مَشْهُورٌ أَوْ غَائِبٌ مَسْتُورٌ وَ لَا تَخْلُو إِلَی أَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ مِنْ حُجَّةٍ لِلَّهِ فِیهَا وَ لَوْ لَا ذَلِک لَمْ یعْبَدِ اللَّهُ قَالَ سُلَیمَانُ فَقُلْتُ لِلصَّادِقِ ع فَکیفَ ینْتَفِعُ النَّاسُ بِالْحُجَّةِ الْغَائِبِ الْمَسْتُورِ قَالَ کمَا ینْتَفِعُونَ بِالشَّمْسِ إِذَا سَتَرَهَا السَّحَابُ.

 ما امامان، امان اهل زمین هستیم؛ چنان‌که ستاره‌ها امان اهل آسمان‌اند. ماییم که خدا به‌وسیلۀ ما آسمان را نگاه داشته تا بر زمین نیفتد. جز با اجازۀ او و برای ما آن را نگه‌داشته تا بر اهلش موج نزند و برای ما باران ببارد و رحمت خویش نشر کند و زمین برکات خود را بیرون دهد. اگر امام در زمین نباشد، زمین اهل خود را فرومی‌برد. از روزی که خدا آدم را آفرید خالی از حجت نیست که یا ظاهر و مشهور بوده است و یا غایب و مستور و تا قیامت هم خالی نمی‌ماند. او حجت خداست. اگر چنین نباشد، خدا را نمی‌پرستند. سلیمان، راوی حدیث، می‌گوید: از امام صادق (علیه‌السلام) پرسیدم، چگونه مردم از امام غائب بهره‌مند شوند؟ فرمود: چنان‌که با آفتاب پس ابر بهره‌مند می‌شوند؛ ^[2]

2- دلیل قرآنی بر وجود امام زمان (عج)

یکی از دلایل حیات حضرت حجت (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در عصر غیبت، آیات سورۀ قدر است: «فرشتگان و روح به اذن خدا، همه فرمان‌ها و سرنوشت‌ها را فرود می‌آورند.» نکتۀ مهم واژۀ «تنزل الملائکة و الروح» است که فعل مضارع معنای استمرار را می‌رساند. قیدی برای آن معین نشده تا بگوییم نزول در سال خاصی بوده و تمام‌شده، بلکه هرسال شب قدری دارد. هر شب‌قدر، ملائکه و روح، امر پروردگار را نازل می‌کنند. جایگاه نزول امر، قلب مقدس ولی‌عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است.

امام جواد علیه‌السلام به شیعیان توصیه کرده‌اند که به‌وسیله این آیه با آن‌ها (مخالفان امامت) استدلال کنید: «ای شیعیان، به آیۀ «انا انزلناه فی لیلة مبارکة» استدلال کنید. این سوره (دخان) پس از رسول خدا، خاصّ ولی‌امر در هر عصری است.»^[3]

با صرف نظر از ادله فراوان روایی که شامل آیات قرآن و احادیث است، دلیل عقلی بر وجود امام کافی است که به حیات ایشان در عصر حاضر یقین داشته باشیم. حلقه اتصال بین خدا و بشر هرگز منقطع نیست و انسان کاملی باید روی زمین زیست کند.

ارجاغات:

[1]. جعفر سبحانی، «مبانی کلامی مهدویت»، فصلنامه انتظار موعود، س 1، ش 1، مهر 1380، ص 68.

[2]. ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابَوَیْه قمی (شیخ صدوق)، الأمالی، تهران، اسلامیه، 1362، ص 186.

[3]. محمدبن یعقوب کلینی، اصول کافی، ترجمۀ جواد مصطفوی، تهران، اسلامی، 1369، ج 1، ص 245.