دلایل وجوب حجاب

دلایل وجوب حجاب چیست و چرا آن را واجب کرده اند؟

پاسخ:

حجاب صرفا یک امر دینی نیست، بلکه تایید دین را به همراه دارد. از دیدگاه های مختلف می توان بر لزوم حجاب، دلیل آورد. در ذیل به اختصار به ضرورت حجاب از نظر دین می پردازیم:

ضروری دین

حجاب از ضروریات دین است؛ یعنی کسی‎که حجاب را انکار کند، حکم ضروری دین را انکار کرده است. ازسوی‎دیگر، حجاب تکریم زن است و حق کرامت، مانند حق حیات، از اهمیّت فوق‎العاده‎ای برخوردار است. بدین‎منظور، توجه به آیۀ هفتاد سوره مبارکۀ اسرا ضروری است:

وَلَقَدْ کرَّمْنَا بَنِی آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّیبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَیٰ کثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلًا (اسراء: 70).

ما آدمیزادگان را گرامی داشتیم؛ و آن‎ها را در خشکی و دریا، (بر مرکب‎های راهوار) حمل کردیم؛ و از انواع روزی‎های پاکیزه به آنان روزی دادیم؛ و آن‎ها را بر بسیاری از موجوداتی که خلق کرده‎ایم، برتری بخشیدیم.

براساس این آیۀ شریفه انسان دو مدال کرامت ذاتی و فضیلت دارد. حجاب سبب حفظ کرامت ذاتی زن است؛ چراکه وی را از هوسرانی انسان‎های بی‎مبالات مصون و محفوظ می‎دارد و او را از احساس حقارت و بی‎شخصیتی و پستی ناشی از سوءاستفاده افراد بوالهوس مصون می‎دارد.

دستور قرآن

 حکم حجاب فرایندی منطبق با فطرت توحیدی و در مسیر حفظ گوهر حیاست؛ زیرا بهترین پوشش و محافظ دین الهی در وجود آدمی حفظ گوهر حیاست؛

 افزون‎بر موضوع حیا، فقها و مفسران حداقل شش آیه از قرآن را دال بر لزوم رعایت پوشش شرعی می‎دانند؛ برای مثال، در آیۀ 31 سورۀ نور می‎خوانیم:

وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا یُبْدینَ زینَتَهُنَّ إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلی جُیُوبِهِنَّ… (نور: 31).

و به زنان باایمان بگو چشم‎های خود را [از نگاه هوس‎آلود] فروگیرند و دامان خویش را حفظ کنند و زینت خود را، جز آن مقدار که ظاهر است، آشکار نکنند و [اطراف] روسری‎های خود را بر سینه خود افکنند [تا گردن و سینه با آن پوشانده شود…].

پوشاندن سروگردن از دید نامحرم و لزوم آشکار نساختن زینت‎ها در این آیه صریحاً اشاره شده است.

همچنین، در آیۀ 59 سورۀ احزاب می‎خوانیم:

یا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لازْواجِک وَ بَناتِک وَ نِساءِ الْمُؤْمِنینَ یُدْنینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلاَبِیبِهِنَّ ذلِک أَدْنی أَنْ یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْنَ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحیماً (احزاب: 59).

ای پیامبر، به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو جلباب‎ها [روسری‎های بلند] خود را بر خویش فروافکنند. این کار برای اینکه [از کنیزان و آلودگان] شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند بهتر است.

این آیات به‎صراحت، بر لزوم رعایت پوشش شرعی و پوشیدگی هنگام رویارویی زنان با نامحرمان دلالت دارند؛^[1]

دستور روایات

افزون‎بر آیات قرآن، روایات بسیار زیادی نیز از معصومان‰ دربارۀ وجوب حجاب به‎دست ما رسیده است. تعدادی از آیات آشکارا بر لزوم رعایت آن به‎عنوان واجبی شرعی دلالت دارند و گروهی دیگر نیز به بیان عواقب دردناک اخروی متخطیان از دستور حجاب می‎پردازد؛^[2]

برای نمونه، به دو روایت دربارۀ حجاب در ذیل آیۀ شریفۀ 59 سورۀ احزاب اشاره می‎شود:

روایت اول

علیّ‎بن‎ابراهیم فرمود،‎ شأن نزول آیۀ «یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُل لِّأَزْوَاجِکَ وَ بَنَاتِکَ وَ نِسَاء اْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِن جَلَابِیبِهِنَّ (احزاب: 59)؛ ای پیغمبر (گرامی)، با زنان و دختران خود و زنان مؤمنان بگو که خویشتن را به چادر فرو پوشند.»این بود که زنان برای خواندن نماز از خانه خارج‎شده و به مسجد می‎آمدند و پشت سر رسول خداˆ نماز می‎خواندند و هنگام شب، چون برای خواندن نماز مغرب، عشا و نماز صبح از خانه بیرون می‎آمدند تا به مسجد بروند، جوانان بر سر راه آنان می‎نشستند و آنان را می‎آزردند و متعرّضشان می‎شدند. این‎گونه بود که خداوند آیۀ یادشده را نازل فرمود؛^[3]

روایت دوم

ابن‎عبّاس می‎گوید: منظور از جلابیب در آیۀ شریفه مقنعۀ زنان است یا روبنده‎ای که پیشانی و سرهای آنان را می‎پوشاند؛ هنگامی‎که برای رفع حاجتی بیرون می‎آیند؛^[4] بنابراین، پایبندی به حفظ حجاب آثار مثبت فردی و اجتماعی دارد، ازجمله «حفظ ارزش و احترام زن»، «استواری اجتماع و حفظ نیروی‎های فعال «ایجاد آرامش روحی زنان و مردان» و الزام به حجاب در جوامع دینی طبق دستورهای الهی و برای حفظ این منافع و مصالح عالی است.

[1]. دیگر آیات حجاب چنین است: «قُلْ لِلْمُؤْمِنینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ یَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِک أَزْکی لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبیرٌ بِما یَصْنَعُونَ (نور:30)؛ به مؤمنان بگو چشم‎های خود را (از نگاه به نامحرمان) فروگیرند و عفاف خود را حفظ کنند این برای آنان پاکیزه‎تر است خداوند از آنچه انجام می‎دهید آگاه است!»؛ دربارۀ زنان پیامبرˆ نیز آمده است: «وَ إِذا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتاعاً فَسْئَلُوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ ذلِکمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِکمْ وَ قُلُوبِهِنَّ وَ ما کانَ لَکمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَ لا أَنْ تَنْکحُوا أَزْواجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَداً إِنَّ ذلِکمْ کانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظیماً (احزاب:53)؛ و هنگامی‎که چیزی از وسایل زندگی را (به‎عنوان عاریت) از زنان پیامبرˆ می‎خواهید از پشت پرده بخواهید این کار برای پاکی دل‎های شما و آن‎ها بهتر است! و شما حق ندارید رسول خداˆرا آزار دهید و نه هرگز همسران او را پس از او به همسری خود درآورید که این کار نزد خدا بزرگ است.»

[2]. علی بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم و المواعظ، قم، دارالحدیث، 1376، ص 303؛ محمدباقر مجلسی، همان، ج 8، ص 339.

[3]. علی بن محمد لیثی واسطی، همان، ج ۲۲، ص ۱۹۰.

[4]. همان، ص 176.

برگرفته از کتاب پرسمان معرفتی بصیرتی 2، رمزم هدایت، قم، 1402، ص 62-61

مفهوم، فلسفه و فواید حجاب

جایگاه و اهمیت حجاب و علت واجب بودن حجاب برای زنان

چگونگی نهادینه کردن حجاب در دانشگاه