پرسش:

در برخى از روايات بعضى از گناهان را سبب برخى از بلاها شمرده‏ اند. مثلاً مى‏ فرمايد زلزله مى ‏آيد در اثر فلان گناه است. از طرف ديگر الآن بشر پى برده است كه خيلى از اين مسائل با اسباب طبيعى صورت مى‏ گيرد. چگونه مى ‏توان بين اين دو جمع كرد؟
پاسخ:

اين اسباب مادى يك مسبّب مى‏ خواهد كه اين سبب مادى را برانگيزد. سؤال ما اين است كه همين سبب مادى را چه كسى خلق كرده است؟ بله، زلزله سبب مادى دارد اما آيا اين سبب مادى نبايد به كار گرفته شود؟ آيا نمى ‏شود جاى اين سبب را عوض كرد؟ سيلى كه بنا است اين طرف كوه بيايد، آن طرف كوه بيايد؟ ابرى كه بناست اينجا ببارد و سيل به وجود بيايد، برود در كوير ببارد و سيل به وجود نياورد؟ اين ابرى كه مى ‏تواند باران رگبار بباراند و سيل درست كند نمى‏ شود باران نرم بباراند و سيل بوجود نياورد؟ آيا مى تواند دستى پشت اين كار باشد كه آن دست اين كارها را انجام دهد؟ ابر را طورى به كار بگيرد كه باعث سيل بشود يا باعث سيل نشود. آن حركات درون زمين را طورى به كار بگيرد كه باعث زلزله بشود يا نشود.
به هر حال اين اسباب مادى، خواه ناخواه به يك سبب غير مادى منتهى مى ‏شود و اين هم بديهى است كه خود سبب مادى نمى‏ تواند سبب مادى داشته باشد، قاعدتاً بايد سبب غير مادى و مجرد داشته باشد. آن سبب، سببى است كه در آيات و روايات موضوع بحث قرار گرفته است. حال اينكه رابطه بين گناه و كوتاه شدن عمر چيست؟ حقيقت اين رابطه براى ما مشخص نيست مگر به همان اندازه كه در روايات آمده است. آنچه كه در روايات آمده و مورد اطمينان هم هست اين است كه اين گناه، اين تأثير را در طول عمر دارد. قبلاً گفتيم كه دو دسته از اسباب سرنوشت انسان را رقم مى‏ زنند: اسباب مادى و اسباب معنوى. بين اين دو دسته سبب هم رابطه هست. يعنى گاهى ممكن است عامل از بين برنده بيمارى را ندانيم و نشناسيم. مثلاً ممكن است اراده يك ولىّ خدا باشد، يك امام اراده كرد و از خدا خواست و خدا هم دعايش را مستجاب كرد و ما نمى‏ دانيم با چه و سيله‏ اى بيمار را خوب كرد، اما گاهى همان امام دارو يا غذايى يه بيمار مى دهد و مى‏ فرمايد اين را بخور. اينجا ما مى‏ دانيم امام با اين دارو اين بيمارى را از بين برد. اما باز برمى‏ گردد به نفس و علم امام و ذات خود امام، يعنى گاهى ارتباط هست و گاهى نيست، اما خلاصه اين اسباب مادى به هر حال يك سبب غير مادى مى‏ خواهند آن سبب‏هاى غير مادى همان گناهان هستند همان دعاها هستند، همان اسباب معنوى هستند.
منبع: کتاب پاسخ به پرسش ها و شبهات ج 2 / استاد رضا محمدی/ انتشارات زمزم هدایت/ پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق علیه السلام