راه و روش ترک عادت‌های نادرست که سال‌ها در وجود انسان ریشه دوانده چیست؟
ترک عادت‌های نادرست که سال‌ها در وجود انسان ریشه دوانده، نیازمند یک فرایند تدریجی و آگاهانه است. در ادامه، چند راهکار مؤثر برای این کار ارائه می‌شود:
شناسایی عادت‌ها
الف) آگاهی: تحقیقات نشان می‌دهند که آگاهی از رفتارها اولین قدم در تغییر آن‌هاست. این آگاهی می‌تواند از طریق تکنیک‌هایی مانند خودآگاهی یا ثبت روزانه رفتارها حاصل شود. در نتیجه اولین قدم، شناسایی عادت‌های نادرست است. بنویسید که کدام عادت‌ها به شما آسیب می‌زنند؛[1]
ب) تحلیل: بررسی کنید که این عادت‌ها چه تأثیری بر زندگی شما دارند و اگر آن‌ها را اصلاح نکنید و ادامه دهید با چه آینده‌ای روبه‌رو خواهید شد. به احتمال زیاد آینده‌ای تاریک را به دنبال دارد. اینجا از خود بپرسید بعد از خداوند و اهل‌بیت علیه السلام بهترین کسی که می‌تواند به من کمک کند تنها خودم هستم در نتیجه باید با آن‌ها به شکل جدی مقابله کنم. نکته دیگر در تحلیل رفتار هدف تهیه جدولی از گام‌های تغییر و محرک‌های عادت‌های نادرست است که به تغییر آن‌ها کمک می‌کند.[2]
راه و روش ترک عادت‌های بد
تعیین هدف
الف) هدف‌گذاری: برای ترک هر عادت، هدف مشخصی تعیین کنید. این هدف باید «Smart» باشد یعنی باید مشخص «Specific»، قابل اندازه‌گیری «Measurable»، قابل دستیابی «Attainable»، مرتبط «Related» و زمان‌بندی شده «Timing» باشد. این رویکرد به افراد کمک می‌کند تا تمرکز بیشتری بر روی اهداف خود داشته باشند. قابل اندازه‌گیری و واقع‌گرایانه باشد؛[3]
ب) زمان‌بندی: برای زمان‌بندی باید به هدف‌گذاری خود توجه کنید و از آن‌هایی که بیشترین اهمیت و ضرورت را به خود اختصاص داده‌اند شروع کنید. منظور از اهمیت، کارهایی هستند که برای ترک عادت بیشترین امتیاز را به خود اختصاص می‌دهند و منظور از اولویت، کارهایی که نسبت به دیگر کارها فوری‌تر هستند و اگر زمان آن‌ها بگذرد جبران آن‌ها سخت‌تر خواهد بود. برای ترک عادت‌ها برنامه‌ریزی زمانی داشته باشید زمان مشخصی برای رسیدن ترک عادت‌ها در نظر بگیرید.
جایگزینی عادت‌ها
الف) عادت‌های مثبت: به جای عادت نادرست، یک عادت مثبت انتخاب کنید. مثلاً به جای پرخوری، می‌توانید ورزش کنید. بدانید مغزی که عادت‌های نادرست دارد تا کنون تقویت‌هایی را دریافت کرده است و نیاز به مشوق‌هایی در همان حد دارد. اینجا در کنار کارهای لذت‌بخش، خودگویی‌های مثبت و انرژی بخشی به خود ضرورت دارد؛[4]
ب) تدریج: تغییرات را به تدریج اعمال کنید تا فشار کمتری به شما وارد شود. به گام‌های کوچک خود پاداش بدهید و مطمئن باشید که مسیر درستی را دارید طی می‌کنید.
محیط مناسب
الف) تغییر محیط: محیط خود را طوری تغییر دهید که عادت‌های نادرست را کمتر تحریک کند. مثلاً اگر سیگار می‌کشید، از مکان‌هایی که سیگاری‌ها جمع می‌شوند دوری کنید؛
ب) حمایت اجتماعی: از دوستان و خانواده بخواهید که شما را در این مسیر جدید حمایت کنند.
مدیریت استرس
الف) تکنیک‌های آرامش: از تکنیک‌هایی مانند یاد خدا، تنفس عمیق، یوگا یا نرمش‌های کششی برای مدیریت استرس استفاده کنید؛
ب) فعالیت‌های مثبت: به فعالیت‌هایی بپردازید که به شما احساس خوبی می‌دهند.
نظارت و ارزیابی
الف) ثبت پیشرفت: پیشرفت خود را ثبت کنید و به صورت دوره‌ای آن را ارزیابی کنید؛
ب) پاداش: برای هر موفقیت کوچک، به خود پاداش دهید تا انگیزه‌تان را حفظ کنید.
صبوری و استمرار
الف) صبوری: ترک عادت‌های نادرست زمان‌بر است. صبور باشید و ناامید نشوید؛
ب) استمرار: حتی اگر در یک مرحله شکست خوردید، ادامه دهید و دوباره تلاش کنید.
یادگیری از شکست‌ها
تحلیل شکست: اگر در ترک عادت شکست خوردید، به آن به عنوان یک فرصت یادگیری نگاه کنید و دلایل شکست را تحلیل کنید.
در نتیجه ترک عادت‌های نادرست فرایندی پیچیده است که به شناخت عمیق‌تری از رفتارها و عوامل مؤثر بر آن‌ها نیاز دارد. با پیروی از این مراحل و ایجاد یک برنامه منظم، می‌توانید عادت‌های نادرست را ترک کرده و به سمت زندگی سالم‌تر و مثبت‌تر حرکت کنید.
منابع
[1]. هیو برن، تغییر عادت‌ها با ذهن آگاهی، ترجمۀ محمد خالقی و الیاس اکبری، تهران، ارجمند، ۱۴۰۲، ص 23.
[2]. جعفر علی‌گلی و ابوالفضل ساجدی، رشد خلاقیت و شاخص‌های آن در روان‌شناسی و اسلام، قم، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۹۴، ص 95.
[3]. مسعود جانبزرگی و مژگان آگاه، مهارت‌های موفقیت در دانشگاه، تهران، ارجمند، ۱۳۹۳ص 69.
[4]. هیو برن، همان، ص 39.
