رساله حقوق امام سجاد(ع)
س:رساله حقوق چیست و چه مضمونی دارد؟
ج: يكي ديگراز اثرات علم امام سجاد رساله حقوق است. چنانكه گفتيم امام سجاد در دوراني زندگي مي‌كرد كه برخورد افكار گوناگون تهديدي برموجوديت اسلام بود و لزوم مدون شدن مسايل ديني و حقوقي و تربيت شاگردان آشنا به فقه اسلامي براي درازمدت ضرورتي بزرگ به شمار مي‌آيد. امام (ع) با درك اين ضرورت اقدام به تأليف رساله‌اي به نام حقوق نمود كه در آن به بررسي تفصيلي 50 حق از حقوق مردم در جامعه‌ي اسلامي پرداخته است.در اين رساله كه در عين حال نشان از قدرت علمي امام است ايشان به بررسي حق مالك و مملوك، حاكم و محكوم، همدين، اهل ذمه، پدر، مادر و فرزندان و حقوق گوناگون ديگر پرداخته است.
بررسي مفاهيم رساله حقوق ما را به ابعاد مختلف اين رساله رهنمون مي‌سازد كه به نظر مي‌رسد آن ابعاد عبارتند از:
1-علم امام
2-نياز زمان
3-اينكه امام فقط يك عابد عارف نيست.
4-پايه‌گذاري يك نهضت علمي درازمدت توسط امام كه توسط امام باقر و امام صادق(ع) به اوج رسيد.
اينك نمونه‌هايي از حقوق ذكر شده در آن رساله را مي‌آوريم.[1]
حق سلطان و فرمانروا اين است كه بداني تو وسيله‌ي آزمايش او هستي و او بوسيله قدرتي كه خدا بر او داده آزموده مي‌شود و بر توست كه در آنچه موافق تو نگويد وي را متهم نسازي و اگر موافق گويد خدا را سپاس گوي. حق اهل ذمه آن است كه آنچه خدا از آنان مي‌پذيرد و بپذيري و مادام كه به عهد وفا دارند بر ايشان ستم نكني. حق مملوك آن است كه بداني آفريده‌ي پروردگار توست و فرزند پدر و مادر توست گوشت تو و خون توست تو مالك او شده‌اي اما نه آنكه اندامي از اندامهاي او را آفريده باشي…
حقوق پنجاه گانه‌ي ذكر شده در اين رساله مبناي حقوق فقهي است كه پس از امام توضيح وتحليل شد. در همين ارتباط شافعي با تأييد روش فقهي امام سجاد مي‌گويد: «او فقيه‌ترين اهل مدينه بود.[2]
