عالم زر

سلام علیکم

يكي از موضوعات اسلامي كه از آيه 173 اعراف سرچشمه گرفته، عالم زر است. بعضي از تفسيرهاي غلط باعث شده كه گمان شود: هر چه ما در عالم زر گفته‌ايم ناگزير همان را دنبال مي‌كنيم بنابراين ما محكوم به جبر هستيم!

در سوره اعراف آيه 73 مي‌خوانيم:

“به خاطر بياور زماني را كه پروردگارت از صلب و يشت فرزندان آدم ( ذريه آنها را برگرفت و آنها را بر خويش به گواهي طلبيد (و فرمود) آيا من پروردگار شما نيستم؟ همه آنها در پاسخ گفتند: آري گواهي مي‌دهيم. (چرا خدا چنين كرد؟) براي اينكه در رستاخيز نگوييد ما از اين غافل بوديم؟”

اين آيه بيانگر همان عالم ذر است كه گاهي از آن به عالم الست تعبير مي‌شود. عالم ذر، عالم فطرت و استعدادها است كه خداوند با زبان حال و به تعبير علمي با زبان تكويني از فطرت انسان‌ها پرسيد: آيا من پروردگار شما نيستم، همه در پاسخ گفتند: آري. پس اين برداشت عاميانه از عالم ذر را كه انسانها بصورت ذرات، هم در صلب آدم و حوا وجود داشتند و خداوند آنها را از صلب او بيرون كشيد بايد به كناري بگذاريم. زيرا در آيه فوق ذكري از آدم و حوا نيست ذكر بي‌آدم است. آيه مي‌خواهد بگويد انسان قبل از آنكه به اين دنيا به شكل انسان به وجود بيايد در خميره‌اش اقرار به وجود خداوند هست و از نظر قرآن اين اقرار به حق در همه موجودات و پديده‌هاي هستي است و اختصاص به انسان ندارد.

با اين وصف هم انسانها از نظر فطرت سالم و دست نخورده و به يكتايي خدا اقرار دارند، و همين راز نهاني و تكويني حجت قوي الهي براي كافران در قيامت است كه مگر شما از نظر فطري آماده پذيرش ربوبيت من نبوديد، پس چرا كافر شديد؟ در بعضي از روايات نيز عالم ذر به همين پيمان فطري معني شده است:

عبد الله بن سنان مي‌گويد از امام صادق ( پرسيدم فطرت الهي (در آيه 30 سوره روم) چيست؟ فرمودند: فطرت همان اسلام است كه خداوند آن را در نهاد انسان سرشت.

در آن هنگام كه از آنها پيمان توحيد گرفت و فرمود: آيا من پروردگار شما نيستم؟ مؤمن و كافر به زبان حال و استعداد جواب مثبت دادند.”

برگرفته از: بخش پرسش و پاسخ.

نرم افزار مطهري، آثار استاد مطهري.