علت تعدد همسران و مشروعیت ازدواج با بیش از ۴ همسر دائمی برای پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم چیست؟
پاسخ:
پرسش دربارۀ همسران پیامبر (ص) و علت مشروعیت ازدواج پیامبر با بیش از چهار زن دائمی استُ درحالیکه برای دیگران مشروع نیست. پاسخ آن است که این حکم از احکام اختصاصی پیامبر است. اختصاصیبودن جواز نکاح با بیش از چهار همسر برای ایشان با استفاده از آیات قرآن اثباتشدنی است. بازخوانی برخی وقایع تاریخی و بررسی اسباب نزول آیاتی از سورههای نساء و احزاب، چگونگی و دلایل اختصاصیبودن این جواز را مشخص میکند.
آیات جواز نکاح رسول
در دو سوره دربارۀ همسران پیامبر و ازدواجهای ایشان سخن گفته شده است. یکی در سورۀ نساء (آیۀ سوم) و یکی در سورۀ احزاب (آیات۲۸ و ۲۹).
آیه سوره نساء
در سورۀ نساء بهطورکلی در زمینۀ تعدد همسران سخن گفته است که غیرمستقیم به همسران پیامبر مرتبط میشود. آیۀ سوم سورۀ نساء که دلالت بر تحدید همسران دارد. بعد از سال هفتم نازلشده است.
در این آیه چنین آمده است: و آن خِفْتُمْ أَلَّا تُقْسِطُوا فِی الْیتَامَی فَانْکحُوا مَا طَابَ لَکمْ مِنَ النِّسَاءِ مَثْنَی وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا فَوَاحِدَةً أَوْ مَا مَلَکتْ أَیمَانُکمْ ذَلِک أَدْنَی أَلَّا تَعُولُوا (نساء:۳). و اگر میترسید که (بهنگام ازدواج با دختران یتیم،) عدالت را رعایت نکنید، (از ازدواج با آنان، چشمپوشی کنید و) با زنان پاک (دیگر) ازدواج نمایید، دو یا سه یا چهار همسر و اگر میترسید عدالت را (دربارۀ همسران متعدد) رعایت نکنید، تنها یک همسر بگیرید و یا از زنانی که مالک آنهایید استفاده کنید، این کار، از ظلم و ستم بهتر جلوگیری میکند.
آیه سوره احزاب
آیۀ ۵۰ سورۀ احزاب نیز بیانگر احکام اختصاصی در امر نکاح برای پیامبراکرم است:
یَا أَیُّهَا النَّبِی إِنَّا أَحْلَلْنَا لَک أَزْوَاجَک اللَّاتِی آتَیتَ أُجُورَهُنَّ وَمَا مَلَکتْ یمِینُک مِمَّا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَیک وَبَنَاتِ عَمِّک وَبَنَاتِ عَمَّاتِک وَبَنَاتِ خَالِک وَبَنَاتِ خَالَاتِک اللَّاتِی هَاجَرْنَ مَعَک وَامْرَأَةً مُؤْمِنَةً إِنْ وَهَبَتْ نَفْسَهَا لِلنَّبِی إِنْ أَرَادَ النَّبِی أَنْ یسْتَنْکحَهَا خَالِصَةً لَک مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِینَ قَدْ عَلِمْنَا مَا فَرَضْنَا عَلَیهِمْ فِی أَزْوَاجِهِمْ وَمَا مَلَکتْ أَیمَانُهُمْ لِکیلَا یکونَ عَلَیک حَرَجٌ وَکانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِیمًا (احزاب: ۵۰).
ای پیامبر، ما همسران تو را، که مهرشان را پرداختهای، برای تو حلال کردیم و همچنین، کنیزانی که از طریق غنایمی که خدا به تو بخشیده است مالک شدهای و دختران عموی تو و دختران عمّهها و دختران دایی تو، و دختران خالهها که با تو مهاجرت کردند (ازدواج با آنها برای تو حلال است) و هرگاه زن باایمانی خود را به پیامبر ببخشد (و مهری برای خود نخواهد)، چنانچه پیامبر بخواهد، میتواند او را به همسری برگزیند، ولی چنین ازدواجی تنها برای تو مجاز است نه دیگر مؤمنان. ما میدانیم برای آنان دربارۀ همسرانشان و کنیزانشان چه حکمی مقرّر داشتهایم (و مصلحت آن چه حکمی را ایجاب میکند)؛ این بهخاطر آن است که مشکلی (در ادای رسالت) بر تو نباشد (و از این راه حامیان فزونتری فراهمسازی) و خداوند آمرزنده و مهربان است!
بنابراین، پیامبر اکرم، در دورۀ معینی از سال دوم تا سال هفتم هجری با بیش از چهار زن عقد کرد. در آیات ۲۸ و ۲۹ سورۀ احزاب خداوند همسران پیامبر را اختیار داد که یا دنیا را انتخاب کنند یا خدا و پیامبر و آخرت را و آنان خدا و رسول و آخرت را برگزیدند و ماندگاربودن آن زنان در نکاح پیامبر جزو احکام اختصاصی آن حضرت بهشمار رفت.
ارجاعات:
برگرفته از کتاب پرسمان معرفتی ۲، قم، زمزم هدایت، ۱۴۰۲، ص ۹۶-۹۵.
همسران پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم
بررسی تعدد همسران پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم
تحلیل حکمت های تعدد روجات پیامبر (ص) و بازخوانی اختصاصات نبی در ازدواج
