محدوده حجاب بانوان
از باب مقدمه مطالبی در خصوص حجاب و حد حجاب بیان و سپس به مسأله پوشیه و نقاب می پردازیم.
در روایتی آمده است که: «إِنَّ فَاطِمَةَ دَخَلَ عَلَیهَا عَلِی بْنُ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام وَ بِهِ کآبَةٌ شَدِیدَةٌ فَقَالَتْ فَاطِمَةُ علیها السلام یا عَلِی مَا هَذِهِ الْکآبَةُ فَقَالَ عَلِی علیه السلام سَأَلَنَا رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله عَنِ الْمَرْأَةِ مَا هِی فَقُلْنَا عَوْرَةٌ فَقَالَ فَمَتَی تَکونُ أَدْنَی مِنْ رَبِّهَا فَلَمْ نَدْرِ فَقَالَتْ فَاطِمَةُ لِعَلِی علیه السلام ارْجِعْ إِلَیهِ فَأَعْلِمْهُ أَنَّ أَدْنَی مَا تَکونُ مِنْ رَبِّهَا أَنْ تَلْزَمَ قَعْرَ بَیتِهَا فَانْطَلَقَ فَأَخْبَرَ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله مَا قَالَتْ فَاطِمَةُ علیه السلام فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله إِنَّ فَاطِمَةَ بَضْعَةٌ مِنِّی؛ حضرت علی علیه السلام در حالیکه ناراحت بود بر حضرت زهرا سلام الله علیها وارد شد. حضرتش پرسید یا علی چرا ناراحتی؟ فرمود: رسول خدا از ما در مورد زن پرسید و ما جواب دادیم که زن عورت است. فرمود: چه زمانی زن به خدا نزدیک تر است؟ ما بلد نبودیم. حضرت زهرا سلام الله علیها فرمود: به رسول خدا بگویید: وقتی که زن در خانه بنشیند به خدا نزدیک تر است.»[1]
در کتاب دعائم الاسلام آمده است: از ائمه علیهم السلام روایت شده است که مسلمانان به پوشاندن عورت خود مأمور شده اند و عورت مرد را از ناف تا زانو و عورت زن را تمام بدن او معرفی کرده اند.[2]
در این دو روایت تمام بدن زن عورت معرفی شده است و باید پوشانده شود؛ حتی تار مویی از او دیده نشود.
اما روایتی از ابن عباس نقل شده است که صورت و دست های زن را از پوشش استثناء کرده است:
روی عن ابن عباس فی قوله تعالی«وَ لٰا یبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلّٰا مٰا ظَهَرَ مِنْهٰا قال: الوجه و الکفّان»[3]
در کتاب الفقه علی مذاهب الخمسه، تألیف شیخ محمد جواد مغنیه آمده است: علمای اسلام اتفاق نظر دارند که بر هر یک از زن و مرد لازم است آنچه را در حال نماز باید بپوشاند، در خارج نماز هم بپوشاند.[4]
قرآن مجید آن قسمت از زینت زن که در معرض دید است – صورت و دست ها تا مچ – را استثناء کرده است می فرماید:
«… وَ لا یُبْدینَ زینَتَهُنَّ إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلی جُیُوبِهِنَّ …؛ زینت خود را جز آنچه که آشکار است – دست و صورت – نمایان نکنند، و روسری های خود را بر سینه خود افکنند.»[5] که مراد از زینت، محل زینت است؛ یعنی هیچ قسمت از بدن را نشان ندهد مگر آن قسمتی که آشکار است؛ اگر چه روایات این قسمت را تعمیم زده و شامل خود زینت مثل انگشتر و النگو و غیره می شود.
علامه طباطبایی در تفسیر آیه فوق می گویند:
خمار جامه ای است که زن سر خود را با آن می پوشاند و زائد آن را به سینه اش آویزان می کند. مراد از جیوب، سینه ها است، معنای آن این است که به زنان دستور بده تا اطراف مقنعه ها را به روی سینه های خود انداخته، آن را بپوشانند.[6]
زیرا زنان عرب، سرپوش های خود را به پشت سر می انداخته اند، که با این نحو پوشش، سر، سینه ها و گردن هایشان ظاهر و آشکار بوده است و با نزول این آیه مأمور شدند که سرپوش های خود را طوری بیندازند که موها و گردن ها و سینه ها نیز پوشانده شود.
در قرآن دستور به چادر یا چیزی شبیه چادر که تمام بدن را بپوشاند آمده است:
«یا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْواجِکَ وَ بَناتِکَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنینَ یُدْنینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلاَبِیبِهِنَّ ذلِکَ أَدْنی أَنْ یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْنَ؛ ای پیامبر! به همسران و دخترانت و همسران اهل ایمان بگو: که خود را به وسیله چادر بپوشانند، این کار برای آن که شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند بهتر است.»[7]
پس بر زن واجب است تمام بدن خود را از نامحرم بپوشاند، به جز صورت و دست ها تا مچ؛ و از روایات و آیات قرآن وجوب پوشش صورت و دست ها از نامحرم استفاده نمی شود. لذا این که کسی نقاب به صورت بگذارد و یا دستکش دست کند واجب نیست و قرآن و روایات درباره حکم خصوص پوشیه سکوت کرده اند و با استفاده از نقاب و دستکش، مخالفتی ندارند. بنابراین اگر زنی در مقابل نامحرم پوشیه زده باشد نمی شود گفت که در حجاب افراط کرده است، بلکه از روایات و قرآن استفاده می شود که اسلام با این عمل موافق است و مخالفتی ندارد.
همچنین از برخی از آیات و روایات استفاده می شود که استفادۀ از پوشیه و پوشاندن صورت دست ها اگر چه واجب نیست، اما مورد رضایت و مطلوب دین می باشد که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می شود:
1- روایتی که از حضرت زهرا(س) نقل شد که حضرت فرمود: بهترین حالت نزدیکی زن به خدا حضور در خانه اش می باشد.
2- آیه «وَ لا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ ما یُخْفینَ مِنْ زینَتِهِنَّ؛ و زنان نباید پاهایشان را [هنگام راه رفتن آن گونه] به زمین بزنند تا آنچه از زینت هایشان را پنهان می دارند [به وسیله نامحرمان] شناخته شود.»[8]
یعنی زنان کاری نکنند که جلب توجه نامحرم شده و جامعه به فساد کشیده نشود و در صورت زن این فلسفه وجود دارد.
3- آیه «وَ إِذا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتاعاً فَسْئَلُوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ ذلِکُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِکُمْ وَ قُلُوبِهِنَّ؛ هر وقت چیزی از وسایل زندگی، از همسران پیامبر خواستید، از پشت پرده طلب کنید. این برای دل های شما و ایشان بهتر است.»[9] بنابراین بر زنان واجب نیست از پشت پرده صحبت کنند، ولی حکمتی که آورده – پاکیزگی دل زن و مرد نامحرم – در پوشاندن صورت هم هست.
4- در این بخش از آیه شریفه سوره احزاب که می فرماید: «ذلِکَ أَدْنی أَنْ یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْنَ» فلسفه ای که برای چادر سر کردن بیان کرده – تا به عفاف شناخته شوند و مورد آزار و هتک حرمت واقع نگردند – این فلسفه در پوشیدن صورت هم هست.
پی نوشت ها:
