انواع دعاها را برايم بگوييد
باسلام دوست عزیز درميان اعمال عبادي دعا از اهميت ويژه‌اي برخوردار است چرا كه بهترين و والاترين كارها نزد خداوند سخن گفتن با اوست. دعا نشان‌دهنده شناخت و معرفت خالق است دعا بيانگر عجز و ضعف انسان در برابر خداوند است.
دعا وسيله‌ي جذب اعتنا و زمينه جلب رحمت الهي است.
« قُل ما يَعْبَوا بِكُمْ رَبّي لَولا دُعاءَ كم» فرقان / 77
اي پيامبر! به مردم بگو: اگر دعاي شما نباشد, پروردگارم هيچ اعتنا و توجه و نظري به شما نكند.
دعا مغز و ريشه و افضل تمام عبادتها است.
پيامبر اكرم(صلي‌الله و عليه و‌آله وسلم) مي‌فرمايد:
« الدُّعا مُخُّ الْعِبادة » محجة البيضاء, ج 2, ص 282
>
> و همان‌گونه كه ابر قرارگاه باران است و باران در نهاد ابر تعبيه شده, اجابت در درون دعا است و دعا قرارگاه اجابت است.
> « الدّعا كَهْفُ الأجابة كما اَنَّ السَّحاب كهْفُ الْمَطر »
> اصول كافي / ج2 ص 471
>
> با اينكه انسان مالكيت حقيقي هيچ چيز را ندارد, خداوند دعا را تمليك انسان كرده يعني انسان به جز دعا و تضرع در پيشگاه خداوند مالك هيچ چيز نيست.
> « اغفِر لِمَنْ لايَمْلكُ الا الدُّعا » مفاتيح الجنان , دعاي كميل
>
> با دقت در آيات قرآن, نكته‌اي بسيار زيبا در اين مورد به دست مي‌آيد و آن اينكه هرگاه كسي از پيامبران سئوالي نموده خداوند جواب آن سئوال را توسط همان پيامبر به او اطلاع داده مثلاً :
> از روح:« يَسْئلونك عن الروح » يا انفال: « يسلونك عن الانفال» يا اهله « يسئلونك عن الاهله »يا قيامت: «يسئلونك عن الساعة» يا مسائل اختصاصي « يسئلونك عن المحيض» سئوال مي‌شد و …
>
> در تمام اين موارد پيامبر(ص) واسطه در جواب قرار گرفته آن سئوالات را پاسخ مي‌فرمود اما در يك مورد هيچ واسطه‌اي دركار نيست و رسول خدا(ص) هم با آن همه عظمت واسطه نيست و آن هنگامي است كه بنده دعا مي‌كند:
>
> اذا سَئلَكَ عبادي عنّي فَانّي قريب اُجيْبُ دَعْوَةَ الدّاع اذا دعان
> هرگاه بندگانم راجع به من از تو سئوال مي‌كنند و سراغ مرا مي‌گيرند و مرا مي‌خوانند « فَانّي» ( بدون اينكه به پيامبر(ص) بفرماييد تو بگو. مي‌فرمايد ) پس من نزديكم دعاي دعا‌كننده را پاسخ مي‌دهم.
> مسئله مشروعیت دعا نه فقط در دین مقدس اسلام است و نه فقط پیغمبر اسلام و ائمه معصومین علیهم السلام خود دعا کرده اند، بلکه دعا در ادیان سلف هم مشروعیت داشته و جزو تعالیم الهى بوده است
> 7. اهمیت و جایگاه دعا در اسلام
> دعا و نیایش، یکی از موارد بسیار مهمی است که در همه ادیان، به ویژه اسلام وجود داشته و سرلوحه برنامه های عبادی آنها بوده است. دعا و نیایش، زیباترین شیوه ای است که پیوند انسان را با ذات پاک خدا برقرار می سازد و موجب پرواز روح به سوی ملکوت می شود.1 اهمیت دعا با تعبیرهای گوناگون در آیات و روایاتی بیان شده است.
>
> الف) روح و مغز عبادت
> دعا و نیایش در آموزه های اسلام، جایگاه ویژه ای دارد و بخش عمده عبادت های اسلامی را دعا و نیایش تشکیل می دهد. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله می فرماید:
> اِفْزَعُوا اِلی اللهِ عَزَّوَجَلَّ فِی حَوائِجِکُم وَ الجَئُوا اِلَیْهِ فِی مُلِمّاتِکُم وَ تَضَرََّعُوا اِلَیْهِ، وَ ادْعُوهُ فَاِنَّ الدُّعاءَ مُخُّ العِبادَهِ.2
> در نیازهای خود هنگام بروز مشکلات از خداوند مدد بطلبید و در سختی ها به او پناه ببرید و در پیشگاه او تضرع و دعا کنید؛ زیرا دعا، روح و مغز عبادت است.
> باید گفت هر چیزی پایه و ستونی دارد. بنابراین، همان گونه که قوام و قدرت انسان به عقل و نیروی تشخیص و درک او وابسته است، عبادت و پرستش خداوند نیز بدون مغز و درون مایه، ارزش محتوایی خود را از دست می دهد و در برخی موارد به جای سازندگی، سبب تخریب فکر می شود. براین اساس باید گفت مغز و مخ عبادت ها، دعا و نیایش است.
>
> ب) برترین عبادت
> رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید:
> أفْضَلُ العبادهِ الدُّعاءُ: فَإِذا أذِنَ اللهُ لِلْعَبْدِ فِی الدُّعاءِ فَتَحَ لَهُ بابَ الرَّحْمَةِ، اِنَّهُ لَنْ یَهْلِکَ مَعَ الدُّعاءِ أَحَدٌ.3
> دعا، برترین عبادت است. هرگاه خداوند به بنده اذن (و توفیق) دعا دهد، درِ رحمت را به روی او گشوده است. بی گمان هیچ کس با دعا کردن هلاک نمی شود.
>
> ج) کلید گنجینه های الهی
> حضرت علی(ع) فرموده است:
> اِعْلَمْ اَنَّ الَّذِی بِیَدِهِ خَزائِنُ مَلَکُوتِ الدُّنیا وَ الآخِرةِ قَدْ أَذِنَ لِدُعائِکَ وَ تَکَفَّلَ لِإِجابَتِکَ وَ أَمَرَکَ اَنْ تَسْألَهُ لِیُعْطِیَکَ وَ هُوَ رَحِیمٌ کَریمٌ لَمْ یَجْعَلْ بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ مَنْ یَحْجُبُکَ عَنْهُ، وَ لَمْ یُلْجِأْکَ اِلی مَنْ یَشْفَعُ لَکَ إِلَیْهِ… ثُمَّ جَعَلَ فِی یَدِکَ مَفاتِیحَ خَزائِنِهِ بِما أَذِنَ فِیهِ مِنْ مَسألَتِهِ، فَمَتی شِئْتَ اسْتَفْتَحْتَ بِالدُّعاءِ أَبْوابَ خَزائِنِهِ… .4
> بدان آن خدایی که گنجینه های ملکوت دنیا و آخرت در دست اوست، به تو اجازه دعا کردن داده و ضامن پذیرفته شدن آن گشته است و فرموده که از او بخواهی تا ببخشد، درحالی که او مهربان و بخشنده است، و بین تو و خود کسی را نگذاشته که او را از تو بپوشاند، و تو را ناچار نگردانیده که نزد او شفیع و میانجی ببری… و کلیدهای گنجینه هایش را در دست تو نهاده، به دلیل آنکه به تو اجازه داد تا از او بخواهی، پس هرگاه بخواهی، با دعا درهای گنجینه هایش را می گشایی.
>
> د) محبوب ترین عمل روی زمین
> حضرت علی(ع) می فرماید:
> أَحبُّ الاَعْمالِ الَی اللهِ عَزَّوَجَلَّ فِی الاَرْضِ الدُّعاءُ. 5
> محبوب ترین کارها در روی زمین برای خدای عزّوجلّ، دعاست.
>
> هـ) کلید رستگاری
> حضرت علی(ع) می فرماید: «اَلدّعاءُ مَفاتِیحُ النَّجاحِ وَ مَقالیدُ الْفَلاحِ؛ دعا، کلید پیروزی و گنجینه رستگاری است».6
>
> و) کلید رحمت و چراغ تاریکی ها
> حضرت علی(ع) می فرماید: «أَلدُّعاءُ مِفْتاحُ الرَّحْمَةِ، وَ مِصْباحُ الظُّلْمَةِ؛ دعا کلید رحمت و چراغ تاریکی هاست».7
>
> ز) درمان هر درد
> امام صادق(ع) می فرماید: «عَلَیْکَ بِالدُّعاءِ فَاِنَّ فِیهِ شِفاءٌ مِنْ کُلِّ داءٍ؛ بر تو باد به دعا کردن؛ زیرا در آن شفای هر دردی است».8
> محمد بن مسلم گفت به امام باقر(ع) گفتم که پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: «فِی هذِهِ الْحَبَّهِ السَّوْداءِ شِفاءٌ مِنْ کُلِّ داءٍ إِلَّا السّامَ؟». فَقالَ: «نَعَمْ». ثُمَّ قالَ: «أَلا أُخْبِرُکَ بِما فِیهِ شِفاءٌ مِنْ کُلِّ داءٍ وَ سامٍ؟» قُلْتُ: «بَلی»، قالَ: «الدُّعاءُ».9 «در این دانه سیاه رنگ، درمان همه دردها به جز مرگ است؟» گفت: آری. سپس امام باقر(ع) فرمود: «می خواهی تو را از چیزی خبر دهم که در آن درمان همه دردها، حتی مرگ است؟» گفتم: آری. فرمود: «آن دعاست».
>
> ح) وسیله دفع بلاها
> حضرت علی(ع) فرمود: «اِدْفَعُوا اَمْواجَ الْبَلاءِ عَنْکُمْ بِالدُّعاءِ قَبْلَ وُرُودِ الْبَلاءِ؛ امواج بلا را به وسیلة دعا قبل از وقوع حادثه از خود دور کنید».10
> امام صادق(ع) نیز فرمود: «مَنْ تَخَوَّفَ بَلأً یُصِیبُهُ فَتَقَدَّمَ فِی الدّعاء لَمْ یُرِهِ اللهُ عَزَّوَجَلَّ ذلِکَ الْبَلاءَ أَبَداً؛ کسی که از پیشامد ناگواری نگران است و قبل از آن به دعا بپردازد، خداوند هرگز آن بلا را به وی ننماید».11
>
> ط) وسیله تقرب به خدا
> امام صادق(ع) می فرماید: «عَلَیْکُمْ بِالدُّعاءِ فَاِنَّکُمْ لاتَقْرَبُونَ اِلیَ اللهِ بِمِثْلِهِ؛ بر شما باد به دعا؛ زیرا به چیز دیگری مثل دعا، نزد خدا مقرّب نمی شوید». 12
> آنچه گذشت، فقط بیان برخی روایت های مربوط به دعا بود. بررسی این روایت ها اهمیت دعا را نشان می دهد. در بخش بعد، رابطه دعا و سلامت روان را بررسی می کنیم.
> 1 . برای آشنایی بیشتر با اهمیت و جایگاه دعا در فرهنگ اسلامی، نک: خدامراد سلیمانیان، دستان سبز نیایش، قم، انتشارات زائر، 1377؛ عبد الحمید میرشاه ولد ملایری، در تکاپوی دیدار، قم، انتشارات انصاریان، 1375؛ عبدالله متقی، دعا، تهران، کانون نشر و پژوهش‌های اسلامی، مهدی قائنی، دعا از نظر دانشمندان، قم، انتشارات دارالفکر، 1340.
> 2 . بحارالانوار، ج 93، ص 300.
> 3 . ابی الحسین ورام، تنبیه الخواطر، بیروت، دارالتعارف، ج 2، ص 237.
> 4 . بحارالانوار، ج 74، ص 205؛ نرم‌افزار جامع الاحادیث، 5/2 نور.
> 5 . همان، ج 90، ص 297.
> 6 . همان، ص 300.
> 7 . همان.
> 8 . حسن بن فضل طبرسی، مکارم الاخلاق، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، 1414 هـ . ق، ج 2، ص 12.
> 9 . بحارالانوار، ج 90، ص 299.
> 10 . همان، ص 289.
> 11 . همان، ص 297.
> 12 . همان.
