معنای نظارت استصوابی و استطلاعی

سؤال: آیا نظارت شورای نگهبان در جمهوری اسلامی نظارت استصوابی است یا استطلاعی ؟

جواب: لازم است ابتدا معنای نظارت استصوابی و نظارت استطلاعی روشن شود. به طور کلی نظارت بر چگونگی و حسن اجرای امور کشوری در هر جامعه ای به دو صورت انجام می شود: یکی به صورت استطلاعی و دیگری به صورت استصوابی.

نظارت استطلاعی، به نظارتی گفته می شود که نظارت کننده، (صرف نظر از این که چه مقامی و چه کسی است) تنها از چگونگی اجرای امور توسط مجریان، اطلاع یافته و آگاه می شود، بدون این که در عمل، قانونا قادر به تایید یا رد آن کار نظارت شده باشد، در صورت لزوم به مقام دیگری جهت تصمیم گیری گزارش می کند و یا در صورت مشاهده تخلّف میتواند موعظه و نصیحت است.

 اما نظارت استصوابی به نظارتی گفته می شود که در آن ناظر جهت حسن اجراء قانون برای جلوگیری از تخلفات و جرایم قانونی در تمام یا بیشتر تصمیم گیری ها حضور مؤثر و کاربردی دارد و می تواند اقدامات انجام شده را تأیید و یا رد کند.

از این رو، در این گونه نظارت ناظر کارآیی زیادی در اصلاح امور و بهبود اوضاع دارد و قادر است جلوی هرگونه خلافکاری و سوء استفاده ای را از متخلفان و سوء استفاده کنندگان بگیرد.براین اساس، نظارت شورای نگهبان ، نظارت استصوابی است( جهت اطلاع بیشتر مراجعه شود به کتاب آیت  الله مصباح یزدی درباره ولایت فقیه، بخش سوم، ص57- 56)