درباره میزان اعتماد به دوستان توضیح دهید؟
باید به این نکته دقت داشت که در اعتماد حد اعتدال رعایت شود. زیاده‌روی در اعتماد به دیگران، پشیمانی درپی دارد.
امام صادق علیه السلام دراین‌‌زمینه می‌فرماید: لَا تَثِقْ بِأَخِيكَ كُلَّ الثِّقَةِ فَإِنَّ صَرْعَةَ الِاسْتِرْسَالِ لَنْ تُسْتَقَالَ.[1] به برادرت اعتماد مطلق نداشته باش؛ زیرا به زمین خوردن بر اثراعتماد [به همۀ گفته‌ها و کرده‌های دوست] جبران‌شدنی نیست.
روابط در دنیا، همچون زندگی در آن، موقت، شکننده و آسیب‌پذیر است بنابراین، اعتماد به دوست، نباید به‌‌حدّی باشد که تمام اسرار گفته شود؛ زیرا پشیمانی به دنبال دارد؛[2] چراکه هر دوستی، در آینده قابلیت تبدیل‌شدن به دشمنی را دارد.
امام صادق علیه السلام فرمودند: لَا تُطْلِعْ صَدِيقَكَ مِنْ سِرِّكَ إِلَّا عَلَى مَا لَوِ اطَّلَعَ عَلَيْهِ عَدُوُّكَ لَمْ يَضُرَّكَ فَإِنَّ الصَّدِيقَ قَدْ يَكُونُ عُدُّواً يَوْماً مَا.[3] دوستت را از آن رازی آگاه کن که اگر دشمنت از آن آگاه شد، به ضررت نباشد؛ زیرا دوست، ممکن است روزى دشمن شود.
طرف دیگر این موضوع، افراط نداشتن در دشمنی است، امیر مؤمنان (ع) از رسول خدا شنید که می‌فرمود:
أَحْبِبْ حَبِيبَكَ هَوْناً مَا عَسَى أَنْ يَكُونَ بَغِيضَكَ يَوْماً مَا، وَ أَبْغِضْ بَغِيضَكَ هَوْناً مَا عَسَى أَنْ يَكُونَ حَبِيبَكَ يَوْماً مَا. [4] با دوستت چنان دوستی کن که شاید روزی دشمنت شود و با دشمنت چنان دشمنی کن که شاید روزی دوستت شود.
تعبیر «هَوْناً ما» به‌معنای «میانه‌روی و افراط نداشتن در دوستی و دشمنی» است.[5]
در جای دیگر نیز امام علی علیه السلام هنرمندانه، تعادل داشتن در روابط دوستانه را گوشزد می‌فرماید:
اِبْذُلْ لِصَدِيقِكَ كُلَّ الْمَوَدَّةِ وَ لَا تَبْذُلْ لَهُ كُلَّ الطُّمَأْنِينَةِ وَ أَعْطِهِ كُلَّ الْمُوَاسَاةِ وَ لَا تُفِضْ إِلَيْهِ بِكُلِّ الْأَسْرَارِ … .[6]
اعتماد
تمام محبت خود را به دوستت نثار کن؛ نه تمام اعتمادت را؛ و تمام همراهی و همدلی خود را نثارش کن؛ ولی نه تمام رازهایت را.
برای محبت و همراهی بین دوستان، نیازی به اعتماد صد درصد و آگاهی یافتن از تمام اسرار یکدیگر نیست.
بیان میزان مال، اعتماد در قرض دادن به دیگران بدون قرادداد، شراکت بدون قرارد دقیق، بیان خصوصیات ظاهری و علاقه‌های همسر و فرزندان، بیان ویژگی‌های اقوام نزدیک، بیان شغل‌های حساس برخی نزدیکان و نظائر آن برای دوستان ضرورتی ندارد و از مواردی است که آسیب‌های فردی و اجتماعی فروانی به افراد زده است و باید از آن پرهیز کرد.
منابع
[1]. محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج2، ص672.
[2]. «إِنِ اسْتَنَمْتَ إِلَى وَدُودِكَ فَأَحْرِزْ لَهُ مِنْ أَمْرِكَ وَ اسْتَبْقِ لَهُ مِنْ سِرِّكَ مَا لَعَلَّكَ أَنْ تَنْدِمَ عَلَيْهِ وَقْتاً مَا» (عبدالواحد بن محمد تمیمی آمدی، غررالحکم، ص424).
[3]. محمد بن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق)، الأمالی، ص669-670.
[4]. محمد بن حسن طوسی، الأمالی، ص622.
[5]. «أى حُبّاً مقتصداً لا إفراط فيه، و إضافة «ما» إليه تفيد التّقليل. يعنى لا تسرف فى الحبّ و البغض، فعسى أن يصير الحبيب بغيضاً، و البغيض حبيباً، فلا تكون قد أسرفت فى الحبّ فتندم، و لا فى البغض فتستحيى» (مبارک بن محمد ابن اثير، النهاية فی غريب الحديث و الأثر، قم، اسماعیلیان، 1367، ج 5، ص284، ذیل «هون»).
[6]. محمد بن علی بن عثمان کراجکی طرابلسی، کنز الفوائد، تحقیق عبداله نعمة، قم، دار الذخائر، 1410ق، ج1، ص93.
