چه زمانی غیبت کردن جایز است؟
غیبتهای مجاز ازلحاظ شرعی کدام است؟
پاسخ
در مواردی غیبتکردن جایز است و این به دلیل وجود مصلحتی مهمتر از حرمت غیبت در این موارد است؛ مصلحت مهمتر شامل مواردی مانند مشورت، نهیازمنکر، دفع بدعت، آگاه ساختن مسلمان از خطر و دادخواهی (غیبت برای دادخواهی، فقط نزد حاکم شرع یا دادخواه جایز است نه نزد همه) میشود.
موارد جواز غیبت
فقها و علمای اخلاق اتفاقنظر دارند که در مواردی غیبتکردن جایز است
-
افراد متجاهر به فسق
کسیکه آشکارا گناه کند و برایش مهم نباشد دیگران از این کارش آگاه شوند غیبتش در آن گناه جایز است. برخی این مورد را به دلیل اینکه شخص از بیان گناهش ناراحت نمیشود، غیبت نمیدانند؛
-
2. ذکر عیبهای آشکار
بدون قصد تحقیرکردن بهشرط ناراحت نشدن غیبت شونده.
-
جواز به دلیل مصلحت مهمتر
در هرجایی که مصلحت افشای عیب پنهانی شخص ازنظر شرع بیش از مفسده آن باشد، غیبت جایز است.
برخی مصادیق غیبت جایز
یک- دربارۀ مشورت، مثل اینکه کسی میخواهد با دیگری معامله یا ازدواج کند. در اینجا میتوان عیوب پنهانی آن شخص را، تا آنجا که در کار موردنظر دخالت دارد، برملا ساخت و شخص مشورتکننده را راهنمایی کرد.
دو- نهیازمنکر
سه- دفع بدعت شخص بدعتگزار
چهار- آگاهساختن مسلمان از خطر یا ضرری که در کمین اوست.
پنج- دادخواهی و رفع ظلم نزد کسیکه بتواند به مظلوم کمک کند.
-
کفار و مشرکان
غیبت کفار و مخالفان شیعۀ دوازدهامامی جایز است. از آنچه گفته شد تکلیف دستگاههای اطلاعاتی کشور اسلامی نیز روشن میشود که اگر فعالیتهای آنها در مسیر کشف، خنثیکردن توطئهها و سلامت گزینشها برای پستهای حساس اجتماعی باشد و از آن فراتر نروند و تجاوز نکنند، کار آنها نه مشمول عنوان تجسّس است و نه مشمول عنوان غیبت حرام، بلکه ادای وظیفه و انجام واجب است.[1]
منابع
[1]. ناصر مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، قم، مدرسة الامام علی بن ابی طالب (علیهالسلام)، 1377، ج 3، ص 124 و 127.
پرسش و پاسخ
سوالات متداول درباره آیا غیبت کردن از نظر شرعی جایز است
غیبت زمانی جایز است که مصلحتی مهمتر از حرمت غیبت در میان باشد؛ مانند مشورت، نهی از منکر، دفع بدعت، آگاهسازی از خطر، یا دادخواهی نزد مرجع صالح.
بله، اگر کسی متجاهر به فسق باشد و از آشکار شدن گناهش ناراحت نشود، غیبت او در همان گناه جایز است.
در مواردی مانند مشورت برای ازدواج یا معامله، اگر دانستن آن عیب برای تصمیمگیری ضروری باشد، بیان آن بهاندازه لازم جایز است.




