سلام!
چگونه انسان می تواند حق را از باطل تشخیص دهد؟
معیار های حق کدامند؟
باسلام دوست عزیز برای تشخيص حق و باطل ملاک ها و معيارهايی وجود دارد که به سه محور اساسی و عمده آن اشاره می کنيم ؛
1. علم و آگاهی ؛
علم و آگاهی زير بنای اصلی شناخت و تشخيص امور را تشکيل می دهدکه بدون آن انسان گرفتار گمراهی و انحراف خواهد شد .برای تشخيص حق و باطل نقطه آغازين کسب علم و شناخت حق و باطل و به تعبير ديگر شناخت سره از ناسره است بدون علم و آگاهی انسان قادر به رسيدن به شناخت صحيح نخواهد بود و چه زيبا حضرت علی عليه السلام می فرمايند « لا تری الجاهل الا مفرطا او مفرّطا» « انسان نادان را نمی بينی مگر اينکه در ميان افراط ( زياده روی ) و تفريط( کند روی) ( نهج البلاغه , حکمت , 70) حرکت در مسير اعتدال و مصون ماندن از زياده روی و کند روی که انحراف را به دنبال خواهد داشت , در گرو کسب علم و معرفت است . به ويژه تشخيص حق و باطل در دين , نيازمند شناخت و آگاهی کامل نسبت به مبانی و اصول دينی از منابع اصيل و کارشناسان متعهدعلوم دينی است چه در غير اين صورت خطر افتادن در ورطه خطا و گمراهی وجود دارد .
2. معيار قرار دادن حق و سنجش افراد بر اساس آن ؛
يکی از معيارهای مهم تشخيص حق و باطل , شناخت حق و باطل و سنجش افراد بر اساس آن است نه اينکه افراد ملاک و معيار سنجش حق و باطل قرار بگيرند حضرت علی عليه السلام می فرمايند :«انّ الحق لا يعرف بالرجال اعرف الحق تعرف اهله » همانا حق به شخصيتها شناخته نمی شود , خود حق را بشناس تا پيروان آن را بشناسی »( محمدی ری شهری , محمد , ميزان الحکمه , قم, دار الحديث , 1377, ج 3, ص 1238) همچنين فرمودند« ان دين الله لايعرف بالرجال بل بآيه الحق , فاعرف الحق تعرف اهله »« همانا دين خدا با موقعيت اشخاص شناخته نمی شود بلکه با معيار و نشانه حق شناخته می گردد , پس حق را بشناس تا اهلش را بشناسی »( همان ) در پاره ای موارد انحرافات و کجروی ها به دليل معيار قرار دادن افراد بجای محور قرار دادن حق و باطل و سنجش افراد بر اساس آن است . در اين راستا حضرت علی عليه السلام فرمودند :
« وانظر الی ما قال و لا تنظر الی من قال »« بنگر به آنچه گقته شده نه به گوينده سخن »( آمدی , عبد الواحد , غرر الحکم , ترجمه محمد علی انصاری , ج 1, ص 394)س
3. آگاهی وشناخت نسبت به زمان و مقتضيات و شرايط زمانه ؛
از معيارهای مهم شناخت حق و باطل علم و آگاهی نسبت به احوال و مقتضیات زمان است که بدون توجه به آن نمی توان حق و باطل را در زمان خويش به صورت صحيح تشخيص داد . امام صادق عليه السلام فرمودند:« العالم بزمانه لا تهجم عليه اللوابس »« کسی که به زمان خويش آگاه باشد مورد هجوم اشتباهات قرار نمی گيرد .»( مجلسی , محمد باقر , بحار الانوار , تهران, مکتبه الاسلاميه , ج 78, ص 269)
