سوال: چرا در قرآن کریم در ابتدای برخی آیات از کلمه قل استفاده شده اما در بقیه آیات از این کلمه استفاده نشده است؟
جواب:مفسرین در این باره چنین اظهار نظر کرده اند که رسول اکرم (ص) چنان در بیان و انتقال آیات وحی دقیق و امانت دار بود که تلاش میکرد هیچ کلمه و حتی حرفی را جانگذارد و آنچه بر قلب مبارکشان نازل میشد دقیقا مکتوب میکرد و بعنوان کلام وحی اعلان مینمود بهمین سبب در بعضی از آیات و سوره ها که خداوند میفرمو قل یعنی بگو …عینا همان را بعنوان کلام وحی و آیه قرآنی مکتوب و نقل کردند
قابل توجه اینکه میدانیم قرآن وحى آسمانى است؛ و پیامبر اکرم(ص) بدون کم و بیش حتّى یک کلمه و یک حرف باید آن وحى را بازگو کند.
بنابر این، قرآن عین آنچه را که به رسول خدا(ص) خطاب شده است بیان میکند. گاه آیهای وجود دارد که مفهومی شرک آمیز منتسب به یکی از دشمنان خدا را نقل میکند؛ مانند «فَقالَ أَنَا رَبُّکُمُ الْأَعْلى»؛[1] و گفت: من پروردگار برتر شما هستم.
ما نباید به بهانه شرک آمیز بودن آن، در استفاده از آن در نماز خودداری کنیم و همین طور، در موردی که در پرسش بدان اشاره شد، نمیتوان به دلیل اینکه مخاطب آن پیامبر اکرم(ص) بوده و از کلمه «قل» استفاده شده، آنرا در نماز به کار نگیریم. پس کلمه «قل» را در نماز باید به عنوان قرائت ـ که از واجبات نماز است ـ گفت.
از این گذشته؛ خطابهاى خدا در قرآن، رسول اکرم(ص) به عنوان آئینه و مرآت براى خطاب به جمیع امّت، و بلکه به جمیع مردم جهاناند، و در حقیقت خطاب به مردم میشود، و مخاطب به خطابهاى قرآن خود مردم هستند. منتها از دریچه و آئینه نفس رسول خدا که به جهت سعه و گشایش، تمام افراد بشریت را در زیر پوشش علم و احاطه وجودی و ادراکی خود گرفته است.[2] بنابراین، خطابات قرآن کریم، هر چند در ظاهر، متوجه پیامبر اکرم(ص) است، ولى مفهوم عامى دارد که شامل همه مسلمانان میشود، جز موارد معدودى که دلیل بر اختصاص آن به حضرت رسول وجود دارد.
[1]. نازعات، ۲۴.
[2]. حسینی تهرانی، سید محمد حسین، مهر تابان، ص 107 – 108(با ویرایش و تلخیص)، بیجا، انتشارات باقرالعلوم، بیتا.
