سئوال : کلیات احکام فطریه را توضیح دهید و آیا فطریه میهمان شب عید فطر بر عهدهی صاحبخانه است؟
جواب : فطریه از انواع زکات است، لذا «زکات فطریه» نامیده میشود. زمان محاسبهی زکات فطریه شب عید فطر است و بر کسانی واجب است که كه قبل از غروب شب عيد فطر، “بالغ” و “عاقل” و “غنى” باشند. البته منظور از «غنی»، ثروتمند، متمول و پولدار نیست، بلکه یعنی کسانی که کار یا درآمد یا زندگی متعارفی دارند و میتوانند زندگی خود را اداره کنند و نان خور دیگری نیستند. به عنوان مثال بر پسر یا دختر بالغی که نماز و روزه بر آنها تکلیف شده، ولی درآمدی ندارند و نان خور پدر یا مادر هستند، فطریه واجب نیست.
*- غالب فتاوا حاکی از آن است که فطریهی میهمانی که شب عید فطر منزل کسی میهمان است نیز با خودش است و نه با صاحبخانه و میزبان، چرا که «نان خور» او محسوب نمیگردد: «با توجه به اینکه با یک بار غذا خوردن نان خور صدق نمی کند بنابراین طبق نظر آیت الله خامنهای ، فطره میهمانی که فقط شب عید فطر میهمان است بر صاحب خانه واجب نیست و باید خود میهمان فطره خود را بدهد. (توضیح المسائل سیزده مرجع، ج2، م 1996)»
*- کسی که فطریه بر او واجب است بايد براى خود و كسانى كه نانخور او هستند، به ازای هر نفر به اندازه يك صاع (تقريبا سه كيلو) از آنچه غذاى نوع مردم آن محل (یا اصطلاحاً قوت غالب خود او) است ـ اعم از “گندم”، “جو”، “خرما”، “برنج”، “ذرّت” و … ـ را به مستحق بدهد. اگر فرد معادل پول سه کیلو از مواد غذایی بالا را نيز بدهد كافى است.
*- مستحب است در دادن زكات فطره ، خويشان فقير خود را بر ديگران مقدم دارد و بعد همسايگان فقير را مگر اينكه ديگران از جهتي برتری داشته باشند.
*- كسی كه نماز عيد فطر میخواند بنابر احتياط واجب بايد فطره را پيش از نماز عيد بدهد و كسی كه نماز عيد نمیخواند میتواند دادن فطره را تا ظهر تاخير بيندازد. و اگر کسی فطریه یا وجه آن را کنار گذاشت اما امکان دادن به فقیر نیافت، بهتر است که به آن وجه دست نزند و بعد ما به ازایش را بپردازد، بلکه همان وجه (یا مواد) کنار گذاشته شده را نگه دارد و در اولین فرصت به فقیر بدهد.
*- پرداخت کننده مىتواند فطریه را به عنوان هديه به محتاج بدهد و لازم نيست حتماً به او نیز بگويد که این زكات فطره است؛ ولى بايد در نيت قصد زكات فطریه نماید.
*- زکات فطریه غیر سید، به سیّد نمیرسد. یعنی جایز نیز که غیر سید، به سید فطریه بدهد یا سید از غیر سید فطریه بگیرد. به همین دلیل در صندوقهای جمعآوری، محل دریافت فطریه سادات را جدا کردهاند. اما فطریهی شخص سید، به سید یا غیر سید میرسد.
