دین اجباری بر خلاف قرآن نیست؟
باوجود آیۀ لا اکراه فی الدین، چه الزامی به پذیرش دین اسلام است؟
پاسخ: خداوند در قرآن می‌فرماید: «لا اکراه فی الدین قد تبیّن الرشد من الغی (بقره: 256)؛ در دین هیچ اجباری نیست و راه از بیراهه به‌خوبی آشکارشده است».
- این آیه نه‌تنها بیان می‌کند که نباید در دین اجبار باشد، بلکه بالاتر از آن می‌گوید اجبار در دین شدنی نیست. این بیان بسیار دقیق است؛ زیرا اصولاً دین و اعتقاد به‌عنوان یک امر درونی و قلبی، قابلیت اجبارکردن یا اجباری‌شدن را ندارد؛ نه اینکه می‌شد در دین اجبار باشد، اما خدا آن را برداشته است؛
- دین و اعتقاد مربوط به قلب و درون انسان است. حوزۀ قلب و دل انسان اصلاً اجباربردار نیست. در دین اکراهی نیست؛ یعنی انسان به کمک عقل و خرد می‌تواند آیین حق را برگزیند و در این انتخاب کاملاً آزاد است، اما نکتۀ مهم در اینجا چنین است که اصل پذیرش دین آزاد است، اما اگر کسی دین را آگاهانه و آزادانه پذیرفت، آزادی در احکام درون دین معنا ندارد؛ یعنی بگوییم مسلمان هستیم و اسلام را اختیار کردیم، اما آزادیم؛ مثلاً، نماز بخوانیم یا نخوانیم.
- بدیهی است زمانی که اسلام را اختیار کردیم، التزام و تعهد خود را به احکام آن و فرامین خداوند نیز اعلام کردیم؛ بااین‌حال، نمی‌توانیم بگوییم دربرابر احکام آن آزادیم که انجام بدهیم یا ندهیم؛
- مثال: شما اختیار دارید که کدام دانشگاه را انتخاب کنید اما پس از این که دانشگاه را انتخاب کردید باید به قوانین آن دانشگاه پایبند باشید و الا اگر هر کسی بیاید بگوید من طبق قانون خودم عمل میکنم نه قانون دانشگاه، بعد از مدت کوتاهی همه دانشجویان ضرر می کنند و دانشگاه از هم می پاشد.
- اگر تعدادی از مسلمانان بگویند ما طبق قانون خودمان عمل می کنیم نه احکام اسلام و مدیر جامعه اسلامی هم به آن ها اجازه دهد بعد از مدتی دیگر جامعه اسلامی و حتی دین اسلام وجود نخواهد داشت و سایر مسلمانان می گویند جناب مدیر این چه مدیریتی بود که شما داشتی؟ چرا دین را نابود کردی؟ شما مسئولیت داشتی دین اسلام را حفظ کنی، چرا کوتاهی کردی؟
نتیجه: در دین اکراهی نیست؛ یعنی انسان به کمک عقل و خرد می‌تواند آیین حق را برگزیند و در این انتخاب کاملاً آزاد است، اما اگر کسی دین را آگاهانه و آزادانه پذیرفت، آزادی در احکام درون دین معنا ندارد.
ر. ک. نظر آیت الله مصباح یزدی درباره آیه لااکراه فی الدین
