چرا درزمینۀ رؤیت هلال ماه شوال برخی مراجع تقلید از رهبری پیروی نمیکنند؟ آیا امکان هماهنگی در رویت هلال وجود ندارد؟
پاسخ:
در چندسالی هست، همزمان با فرارسیدن ماه مبارک رمضان و یا پیش از عید سعید فطر، شاهد بروز اختلافاتی در تعیین اول ماه و رؤیت هلال ماه هستیم. این مسئله و بروز اختلاف بین مراجع عظام تقلید در این مورد خاص، همانند دیگر اختلافات فقهی، بحثی کاملاً تخصصی است و به مبانی و دلایل فقهی و علمی مربوط میشود که بهطور مفصل، در آثار علما و فقها بیانشده است.
مبنای اختلاف در اول ماه
بهطور خلاصه، میتوان گفت که این اختلاف به چگونگی رؤیت هلال ماه ـ رؤیت با چشم مسلح و یا غیرمسلح ـ و یا رؤیت هلال هنگام غروب آفتاب، پیش از زوال و پس از زوال، اتحاد آفاق، محاسبات اهل نجوم و اهل فکر برمیگردد.
اول ماه و دستاویز ضد انقلاب
البته، باوجوداینکه بارها این اختلافات فقهی و تأثیر آن بر اعلام عید سعید فطر در رسانهها اعلامشده، در سالهای اخیر، بهویژه سال گذشته، پارهای از محافل سیاسی ضدانقلاب ـ که البته سابقۀ آنها در اختلافافکنی و ضدیت با نظام بر همه آشکار است ـ با تمسک به تفاوت فتاوای مراجع عظام تقلید در رؤیت هلال ماه شوال، کوشیدند تا یک مسئلۀ کاملاً بدیهی شرعی و فقهی را نشانه و نتیجۀ اختلاف مراجع با نظام معرفی کنند.
برخی هم تا آنجا پیش رفتند که این اختلاف فقهی را به مسائل سیاسی سال گذشته، ازجمله انتخابات و رخدادهای پساز انتخابات، گره زدند و از این مسئله در مسیر امیال سیاسی خود بهرهبرداری و در اظهارنظری بیپایه و عجیب، اختلاف در اعلام عید سعید فطر را به نارضایتی مراجع از انتخابات سال گذشته عنوان کردند.[1]
رویت ماه و عید فطر
الف) طبق فتوای فقها راههای اثبات اول ماه پنج مورد است که عبارتاند از:
نخست آنکه خود انسان ماه را ببیند؛
دوم آنکه عدهای که از گفتۀ آنان یقین یا اطمینان پیدا میشود بگویند که ماه را دیدهایم؛
سوم آنکه دو مرد عادل بگویند که در شب ماه را دیدهایم؛
چهارم آنکه سیروز از اول ماه شعبان مثلاً بگذرد؛ تا اول ماه رمضان مثلاً روشن شود؛
پنجم آنکه حاکم شرع حکم کند که اوّل ماه است بنابر اظهر؛[2]
ب) ممکن است مکلف از طریق فتوای مرجع خود اطمینان کند و این کافی است؛
پ) اصل اقامۀ نماز عید سعید فطر امری حکومتی است و نماز عید بهصورت جماعت، تنها در روزی که رسماً اعلامشده باید اقامه شود. علت آنهم از این قرار است که این موضوع (اقامۀ نماز عید در روزهای متفاوت) موجب بروز درگیری در برخی مناطق میشود و ازسویدیگر، وهن مذهب و بیتوجهی به نظر حاکم جامعه را در پی دارد؛ بنابراین، اقامۀ نماز عید سعید فطر در غیر از روز اعلامشده توسط مقام معظم رهبری، که باعث اختلاف و تفرقه بین مسلمین، تضعیف نظام اسلامی و وهن مذهب شود، جایز نیست.
[1]. پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبریK، «سوءاستفادۀ سیاسی از یک اختلافنظر فقهی»، 18/6/1389، دسترسی در: https://farsi.khamenei.ir/others-page?id=10084.
[2]. محمدتقی بهجت، رسالۀ توضیح المسائل، قم، شفق، 1378، ص 268.
اتحاد و اختلاف افقها در ثبوت رؤیت هلال
