خود مردم باید نوع حکومت را تعیین کنند که آیا دینی باشد یا غیر دینی؛ زیرا همچنان که ضرورت وجود حاکمیت را تشخیص می‌دهند نوع آن را نیز می‌توانند تشخیص دهند.

پاسخ:

اوّلا، داشتن حاکمیّت نیاز به تفکر و تعقّل عمیق ندارد بلکه از بدیهیات عقلی است؛ وقتی جامعه‌ای بدون حکومت باشد سبب هرج و مرج و درگیری و نزاع شده و زندگی مردم مختل می‌شود و لذا به صورت بدیهی و بدون کنکاش عقلی هر انسانی در می‌یابد و در زندگی روزمره خویش مشاهده می‌کند که باید حاکمیّتی باشد، اما تشخیص نوع حکومت یک مسئله ساده و بدیهی نیست، بلکه نیاز به شناخت ماهیت وجودی انسان و نیازهای او دارد. کسی می‌تواند برای وجود انسان و جامعة انسانی قوانین وضع کند که از ماهیت و تمام ابعاد وجودی و نیازهای او آگاه باشد، و او کسی جز خالق انسان؛ یعنی خداوند متعال نیست. از طرفی کسی می‌تواند حاکم مردم را انتخاب کند که به باطن افراد آگاهی کامل داشته باشد تا بهترین و شایسته ترین فرد را برای اجرای قوانین برگزیند، و او جز خداوند متعال نیست، بنابر این تنها خداوند است که می‌تواند قانون بشر را وضع و ابلاغ کند و بهترین فرد و مجری این قوانین را به جامعه معرفی کند. به تعبیر قرآن کریم: «اللَّهُ أَعْلَمُ حَيْثُ يَجْعَلُ رِسالَتَه(انعام: 124)؛ خداوند آگاه‌تر است كه رسالت خويش را كجا قرار دهد».‏ نتیجه اینکه بهترین قوانین برای حکومت و بهترین فرد برای حاکم شدن را تنها خداوند متعال می‌تواند معیّن کند و بشر چنین توانایی را ندارد. و لذا مقایسه توانایی تشخیص ضرورت حکومت که یک امر بدیهی است با تشخیص نوع حکومت که یک امر پیچیده بوده و در توان بشر نیست، مقایسه‌ای نابجاست.

ثانیا، تنها خداوند متعال است که حقّ مالکیّت و حاکمیّت بر عالم و انسان را دارد و حکومت مشروع تنها یک نوع حکومت است و آن حکومت دینی و الهی است و لذا مردم حقّ تعیین حکومت ندارند، بلکه شرعا موظّف هستند که تنها از حکومت دینی حمایت کرده و به قوانین و دستورهای آن پایبند باشند و به تعبیری نوع حکومت به انتخاب مردم نیست، بلکه از طرف خداوند متعال تعیین می‌شود، ولی مردم می‌توانند راه حق را پیموده و تحت حاکمیّت الهی قرار گیرند و به سعادت برسند یا از حکومت دینی حمایت نکرده و راه شقاوت را بپیمایند. و لذا این عقیده که مردم باید نوع حکومت را تعیین کنند یک عقیده نادرست است؛ زیرا مردم حقّ تعیین نوع حکومت و حاکمیّت ندارند.