تغییر اخلاق و رفتارهای بد چه راهی دارد؟
پاسخ
روش نهادینه کردن ارزشهای اخلاقی تکرار است. همانگونه آدمی برای انجامدادن یک ورزش یا صنعت و یا هر کار دیگری در ابتدا با دشواری روبهرو است؛ ولی بهتدریج و در اثر مداومت و تکرار انجام آن کار برایش آسان میشود، صفات اخلاقی نیز در اثر عمل و تکرار و مداومت به صورت ملکه راسخ درمیآیند و انجام آنها نیز آسان میشود؛ بهطور مثال، کسی که خدایناکرده به صفت بخل مبتلاست، پس از پیبردن به زشتی این رذیلت و آثار بسیار منفی آنکه بر شخصیت او میگذارد و پسازاینکه اشتیاق مییابد که ریشۀ این صفت را از قلب خویش بر کند و بهجای آن صفت زیبای جود و سخاوت را بنشاند، چارهای جز این ندارد که بهصورت عملی، به اعطای مال و بذل و بخشش بپردازد.
این کار در ابتدا بسیار دشوار است؛ زیرا شخصی تعلق فراوان به اموال خود دارد، ولی بهتدریج که به تکرار آن میپردازد، آسان میگردد. آسانشدن انجام عمل، علامت رسوخ و ثابتشدن این صفت در نفس اوست و نشانهای است برای معالجت، بهبودی و نجات از یکی از امراض مهلک نفسانی.
نتیجه
اینکه ظهوردادن عملی صفات، بهویژه در معاشرت و برخورد با دیگران در جامعه و تکرار آن، یگانه روش پاکسازی نفس از رذایل اخلاقی و تخلق آن به صفات حمیدۀ انسانی و ارزشهای اخلاقی است، اگرچه این مرحله منوط به داشتن خودشناسی، آگاهی، انگیزه و اشتیاق کافی برای خودسازی و تعالی روح است.
دستورالعمل و راهکار تغییر اخلاق به شرح زیر است:
1.توجه به ارزش خوش اخلاقی و زشتی بداخلاقی
توجه به ارزش خوشاخلاقی و آثار نیک آن و همچنین، توجه به زشتی بداخلاقی و آثار بد آن. برای این منظور بهترین راه موجود، مطالعۀ روایات و آیاتی است که درزمینۀ حسنخلق و سوءخلق واردشده است.
-
توجه به توحید
راه بنیادین تحصیل خوشاخلاقی توجه به توحید است؛ یعنی توجه به این معنا که تمام انسانها مظاهر حقتعالی هستند و هرگونه برخوردی با آنها، درواقع برخورد با صانع آنها محسوب میشود. احترام و مهربانی با هر پدیدهای، درواقع احترام و مهربانی با پدیدآورندۀ آن است و ترشرویی و نامهربانی با آن پدیده نیز به پدیدآوردندۀ آن برمیگردد. باید به این نکته توجه کنیم که هرگونه معامله با خلق از جهتی معامله و برخورد با خالق آنها نیز بهحساب میآید و هرگز خدای تعالی راضی نیست که با بندگان و مظاهرش برخوردی نامناسب و ناشایست شود. گشادهرویی با خلق خدا و تحصیل رضایت مخلوق، موجب کسب رضایت خالق آنها میشود؛
-
تمرین عملی خوش اخلاقی
از راههای دیگر تحصیل خوشاخلاقی و رفع بداخلاقی تمرین عملی خوشاخلاقی هنگام برخورد با دیگران است. هرکس قادر است با یک تصمیم قوی عزم جزم و با رعایت اصل تدریج، به تمرین عملی دراین زمینه بپردازد. اگر کسی تصمیم بگیرد حداقل به مدت چهلروز در برخورد خود نسبت به اطرافیان تجدیدنظر کند و دراینمدت، با رویی گشاده، لبی خندان و رابطهای صمیمی برخورد نماید، قطعاً نتایج خوبی خواهد گرفت؛
-
شناسایی صفات زشت
راهکار علمی تغییر صفات و تمرین خوشخلقی، شناسایی صفات زشت و عمل به ضد آن است. برای این منظور مطالعه و علم به صفات متقابل اخلاقی؛ یعنی رذایل و فضایل اخلاقی و طریقۀ تبدیل هریک به دیگری هست تا این علم تبدیل به حال و انگیزه شود و با تمرین عملی و عمل به ضد صفت خوب جایگزین صفت بد گردد.[1]
سوالات متداول درباره تغییر اخلاق
با تمرین عملی، خودشناسی و تکرار عادات خوب.
شروع با تصمیم جدی و تمرین روزانه در برخورد با دیگران.
توجه به این نکته که احترام به مردم، احترام به خالق آنهاست.
منابع
[1].پایگاه پرسمان دانشگاهیان، «روشهای مؤثر در تغییر اخلاق»، دسترسی در: 21671https://www.porseman.com/article/ /، 22 فروردین 1402.
