دلایل وجوب حجاب چیست و چرا آن را واجب کرده اند؟
پاسخ:
حجاب صرفا یک امر دینی نیست، بلکه تایید دین را به همراه دارد. از دیدگاه های مختلف می توان بر لزوم حجاب، دلیل آورد. در ذیل به اختصار به ضرورت حجاب از نظر دین می پردازیم:
ضروری دین
حجاب از ضروریات دین است؛ یعنی کسیکه حجاب را انکار کند، حکم ضروری دین را انکار کرده است. ازسویدیگر، حجاب تکریم زن است و حق کرامت، مانند حق حیات، از اهمیّت فوقالعادهای برخوردار است. بدینمنظور، توجه به آیۀ هفتاد سوره مبارکۀ اسرا ضروری است:
وَلَقَدْ کرَّمْنَا بَنِی آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّیبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَیٰ کثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلًا (اسراء: 70).
ما آدمیزادگان را گرامی داشتیم؛ و آنها را در خشکی و دریا، (بر مرکبهای راهوار) حمل کردیم؛ و از انواع روزیهای پاکیزه به آنان روزی دادیم؛ و آنها را بر بسیاری از موجوداتی که خلق کردهایم، برتری بخشیدیم.
براساس این آیۀ شریفه انسان دو مدال کرامت ذاتی و فضیلت دارد. حجاب سبب حفظ کرامت ذاتی زن است؛ چراکه وی را از هوسرانی انسانهای بیمبالات مصون و محفوظ میدارد و او را از احساس حقارت و بیشخصیتی و پستی ناشی از سوءاستفاده افراد بوالهوس مصون میدارد.
دستور قرآن
حکم حجاب فرایندی منطبق با فطرت توحیدی و در مسیر حفظ گوهر حیاست؛ زیرا بهترین پوشش و محافظ دین الهی در وجود آدمی حفظ گوهر حیاست؛
افزونبر موضوع حیا، فقها و مفسران حداقل شش آیه از قرآن را دال بر لزوم رعایت پوشش شرعی میدانند؛ برای مثال، در آیۀ 31 سورۀ نور میخوانیم:
وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا یُبْدینَ زینَتَهُنَّ إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلی جُیُوبِهِنَّ… (نور: 31).
و به زنان باایمان بگو چشمهای خود را [از نگاه هوسآلود] فروگیرند و دامان خویش را حفظ کنند و زینت خود را، جز آن مقدار که ظاهر است، آشکار نکنند و [اطراف] روسریهای خود را بر سینه خود افکنند [تا گردن و سینه با آن پوشانده شود…].
پوشاندن سروگردن از دید نامحرم و لزوم آشکار نساختن زینتها در این آیه صریحاً اشاره شده است.
همچنین، در آیۀ 59 سورۀ احزاب میخوانیم:
یا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لازْواجِک وَ بَناتِک وَ نِساءِ الْمُؤْمِنینَ یُدْنینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلاَبِیبِهِنَّ ذلِک أَدْنی أَنْ یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْنَ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحیماً (احزاب: 59).
ای پیامبر، به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو جلبابها [روسریهای بلند] خود را بر خویش فروافکنند. این کار برای اینکه [از کنیزان و آلودگان] شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند بهتر است.
این آیات بهصراحت، بر لزوم رعایت پوشش شرعی و پوشیدگی هنگام رویارویی زنان با نامحرمان دلالت دارند؛[1]
دستور روایات
افزونبر آیات قرآن، روایات بسیار زیادی نیز از معصومان دربارۀ وجوب حجاب بهدست ما رسیده است. تعدادی از آیات آشکارا بر لزوم رعایت آن بهعنوان واجبی شرعی دلالت دارند و گروهی دیگر نیز به بیان عواقب دردناک اخروی متخطیان از دستور حجاب میپردازد؛[2]
برای نمونه، به دو روایت دربارۀ حجاب در ذیل آیۀ شریفۀ 59 سورۀ احزاب اشاره میشود:
روایت اول
علیّبنابراهیم فرمود، شأن نزول آیۀ «یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُل لِّأَزْوَاجِکَ وَ بَنَاتِکَ وَ نِسَاء اْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِن جَلَابِیبِهِنَّ (احزاب: 59)؛ ای پیغمبر (گرامی)، با زنان و دختران خود و زنان مؤمنان بگو که خویشتن را به چادر فرو پوشند.»این بود که زنان برای خواندن نماز از خانه خارجشده و به مسجد میآمدند و پشت سر رسول خدا نماز میخواندند و هنگام شب، چون برای خواندن نماز مغرب، عشا و نماز صبح از خانه بیرون میآمدند تا به مسجد بروند، جوانان بر سر راه آنان مینشستند و آنان را میآزردند و متعرّضشان میشدند. اینگونه بود که خداوند آیۀ یادشده را نازل فرمود؛[3]
روایت دوم
ابنعبّاس میگوید: منظور از جلابیب در آیۀ شریفه مقنعۀ زنان است یا روبندهای که پیشانی و سرهای آنان را میپوشاند؛ هنگامیکه برای رفع حاجتی بیرون میآیند؛[4] بنابراین، پایبندی به حفظ حجاب آثار مثبت فردی و اجتماعی دارد، ازجمله «حفظ ارزش و احترام زن»، «استواری اجتماع و حفظ نیرویهای فعال «ایجاد آرامش روحی زنان و مردان» و الزام به حجاب در جوامع دینی طبق دستورهای الهی و برای حفظ این منافع و مصالح عالی است.
[1]. دیگر آیات حجاب چنین است: «قُلْ لِلْمُؤْمِنینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ یَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِک أَزْکی لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبیرٌ بِما یَصْنَعُونَ (نور:30)؛ به مؤمنان بگو چشمهای خود را (از نگاه به نامحرمان) فروگیرند و عفاف خود را حفظ کنند این برای آنان پاکیزهتر است خداوند از آنچه انجام میدهید آگاه است!»؛ دربارۀ زنان پیامبر نیز آمده است: «وَ إِذا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتاعاً فَسْئَلُوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ ذلِکمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِکمْ وَ قُلُوبِهِنَّ وَ ما کانَ لَکمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَ لا أَنْ تَنْکحُوا أَزْواجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَداً إِنَّ ذلِکمْ کانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظیماً (احزاب:53)؛ و هنگامیکه چیزی از وسایل زندگی را (بهعنوان عاریت) از زنان پیامبر میخواهید از پشت پرده بخواهید این کار برای پاکی دلهای شما و آنها بهتر است! و شما حق ندارید رسول خدارا آزار دهید و نه هرگز همسران او را پس از او به همسری خود درآورید که این کار نزد خدا بزرگ است.»
[2]. علی بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم و المواعظ، قم، دارالحدیث، 1376، ص 303؛ محمدباقر مجلسی، همان، ج 8، ص 339.
[3]. علی بن محمد لیثی واسطی، همان، ج ۲۲، ص ۱۹۰.
[4]. همان، ص 176.
برگرفته از کتاب پرسمان معرفتی بصیرتی 2، رمزم هدایت، قم، 1402، ص 62-61
