سوء ظن، آفت زندگی
من چند ماهی است به بدگمانی دچار شده‌ام و احساس می کنم همسرم علاقه‌ای به من ندارد و با ديگري ارتباط دارد ولي دلیلی برای اثبات اين جریان ندارم. به همه کس سوء ظن پیدا کرده‌ام. حال من چه باید بکنم؟ لطفاً مرا راهنمایی کنید؟
هرکسی از ظن خود شد یار من
از درون من نجست اسرار من [1]
سوء ظن یکی از رذایل، و نوعی بیماری فکری و اخلاقی است که به شکل منفی در فرد، کسی یا چیزی ایجاد می‌شود. فرد بدگمان و بدبین کسی است که برداشت‌های ذهنی خود را از دیگران بر وجه زشت و نادرست حمل می‌کند، در حالیکه حمل بر وجه شایسته نیز وجود دارد.[2]
یکی از کارهای جدی شیطان همین ایجاد سوءظن در دل انسان نسبت به دیگران است. و در آموزه‌های دینی به شدت از آن نهی شده است.
در روایتی از حضرت على علیه السلام نقل شده است: لا اِیْمانَ مَعَ سُوءِ ظَنٍّ; كسى كه سوء ظن دارد ایمان ندارد.[3]
و نیز از همان حضرت روایت شده است كه فرمودند: سُوءُ الظَّنِ یُفْسِدُ الاُْمُورَ وَ یَبْعَثُ عَلَى الشُّرُورِ; سوءظن كارها را به فساد می‌كشد و سبب انواع شر می‌شود.[4]
در نهج البلاغه نیز می‌خوانیم: لاتَظُنَّنَّ بِكَلِمَة خَرَجَتْ مِنْ اَحَد سُوءً وَ اَنْتَ تَجِدُ لَها فِى الْخَیْرِ مُحْتَمَلا (مَحْمِلا); هر سخنى كه از دهان كسى خارج می‌شود، گمان بد نسبت به آن مَبر، در حالى كه می‌توانى آن را حمل بر صحیح كنى.[5]
و باید بدانید که اگر هر چه سریعتر جلوی این مشکل و این رذیله اخلاقی را نگیرید ممکن است بنیان خانواده متزلزل شود. چون شیطان القائات تدریجی دارد و آرام آرام کار را به جایی می‌رساند که زندگی شما را تباه می‌کند. با آن مقابله کنید و برای حل آن چند راهکار پیشنهاد می‌گردد:
1-منظور از نهی از سوءظن، نهی از ترتیب اثر دادن به آن است، یعنی هرگاه گمان بدی نسبت به همسرتان یا کس دیگر در ذهن پیدا شد در مرحله عمل،به آن نباید کوچکترین اعتنایی نمود، یعنی نحوه برخورد خود را تغییر ندهید. بنابراین آنچه گناه است ترتیب اثر دادن به گمان بد می‌باشد.
2- از همنشینی با افرادی که این خصیصه را دارند، خودداری کنید. زیرا انسان بر اثر مجالست با آنها از ویژگی‌های اخلاقی ایشان تأثیر می‌پذیرد و کم‌کم به دیگران بدبین می‌شود.
3-حمل کردن کار بر صحت: قاعده کلّى درباره افراد مسلمان این است، کارهایى که از یکدیگر می‌بینند، تا آن‌جا که امکان دارد و توجیه قابل قبولى دارد باید آن را حمل بر درستی کنند و از حمل کردن اعمال و گفتار یکدیگر بر بدى خودداری نمایند.
امام علی علیه السلام در این زمینه می‌فرمایند: کار برادر (دینى) خود را به بهترین وجه آن قرار بده؛ تا این که کارى کند که راه توجیه را بر تو ببندد و هیچ‌گاه به سخنى که از (دهان) برادرت بیرون می‌آید، گمان بد مبر در صورتى که براى آن سخن، تفسیر نیکویى مییابى[6]
4-اجتناب از قضاوت سریع: اگر درباره همسرتان و یا دیگران سخنی شنیدید و یا چیزی دیدید سریع قضاوت نکنید و ترتیب اثر ندهید، بلکه صبر نمایید تا صحت و یا کذب آن خبر برای شما تایید شود. در صورتى که یقینا آن امر برایتان اثبات شد، آن‌گاه ترتیب اثر دهید.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: هر گاه گمان «بد» بردى، (آن را مطلبى ثابت و محقق نگیر و زود) قضاوت نکن[7]
5- توجه به آثار بد منفی نگری و سوء ظن و دقت در آیات و روایاتی که سوء ظن را نکوهش کرده و به حـسـن ظن ترغیب نموده‌اند.
پی‌نوشت:
[1].مولوی، مثنوی معنوی
[2].سیدمحمد شجاعی، بدگمانی ریشه ی فتنه ها و اختلاف ها، ص 54
[3].غررالحكم، ج 6، ص 362
[4].تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ص263
[5].نهج البلاغه، كلمات قصار، حدیث 360
[6].بحار الأنوار، ج 72، ص 196
[7].همان، ج 74، ص 155