غیبت گناه است؛ چطور بعضی از غیبتها از لحاظ شرعی جایز است؟
پاسخ:
غیبت های جایز
غیبت از گناهان کبیره و به معنای بدگویی پشت سر دیگران است. این کار در اسلام به شدت نهی شده است. در قرآن کریم این گناه به خوردن گوشت برادر مرده توصیف شده است.
در مواردی غیبتکردن اشکال ندارد و این به دلیل وجود مصلحتی مهمتر از حرمت غیبت در این موارد است؛ مصلحت مهمتر شامل مواردی مانند مشورت، نهیازمنکر، دفع بدعت، آگاهساختن مسلمان از خطر و دادخواهی (غیبت برای دادخواهی، فقط نزد حاکم شرع یا دادخواه جایز است نه نزد همه) میشود.
فقها و علمای اخلاق اتفاقنظر دارند که در مواردی غیبتکردن جایز است:
موارد جواز غیبت
1- متجاهر به فسق
کسیکه آشکارا گناه کند و برایش مهم نباشد دیگران از این کارش آگاه شوند، متجاهر به فسق شمار می شود و غیبتش در آن گناه جایز است. برخی این مورد را به دلیل اینکه شخص از بیان گناهش ناراحت نمیشود، غیبت نمیدانند.
2- ذکر عیبهای آشکار
گاهی فرد دارای عیب های آشکاری است. ذکر این عیوب بدون قصد تحقیرکردن و به شرط ناراحتنشدن غیبتشونده، جایز است.
3- جواز به دلیل مصلحت مهمتر
گاهی پنهان کردن عیب پنهانی سبب بروز مشکلات بیشتر است. در هرجایی که مصلحت افشای عیب پنهانی شخص ازنظر شرع بیش از مفسده آن باشد، غیبت جایز است.
برخی از این مصادیق عبارتاند از:
یک، دربارۀ مشورت، مثل اینکه کسی میخواهد با دیگری معامله یا ازدواج کند. در اینجا میتوان عیوب پنهانی آن شخص را، تا آنجا که در کار موردنظر دخالت دارد، برملا ساخت و شخص مشورتکننده را راهنمایی کرد؛
دو، نهیازمنکر؛
سه، دفع بدعت شخص بدعتگزار؛
چهار، آگاهساختن مسلمان از خطر یا ضرری که در کمین اوست؛
پنج، دادخواهی و رفع ظلم نزد کسیکه بتواند به مظلوم کمک کند؛
4- کفار و مشرکان
غیبت کفار و مخالفان شیعۀ دوازدهامامی جایز است. از آنچه گفته شد تکلیف دستگاههای اطلاعاتی کشور اسلامی نیز روشن میشود که اگر فعالیتهای آنها در مسیر کشف، خنثیکردن توطئهها و سلامت گزینشها برای پستهای حساس اجتماعی باشد و از آن فراتر نروند و تجاوز نکنند، کار آنها نه مشمول عنوان تجسّس است و نه مشمول عنوان غیبت حرام، بلکه ادای وظیفه و انجام واجب است.[1]
[1]. ناصر مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، قم، مدرسۀ امام علی بن ابی طالب، 1377، ج 3، ص 124 و 127.
برگرفته از کتاب پرسمان معرفتی بصیرتی 2، زمزم هدایت، قم، 1402، ص 56-55
