اغلب خرافه ها در بستر جهالت مردم و یا در راستای اهداف حاکمان باطل رشد و تداوم می یابد هر چیزی که نفیس تر و قیمتی تر باشد زمینه بروز تقلب در آن بیش تر است. باورهای دینی و احساسات مذهبی به دلیل ارزش و اصالتی که دارد در معرض خرافات قرار می گیرد. در واقع خرافاتی که در باورهای دینی و شعائر مذهبی پدید می آید، نوع تقلبی آن باورهاست و طبعاً آثار سوء و زیان های اجتماعی آن هم دامن همگان را می گیرد. حادثه عاشورا ناب ترین و عظیم ترین و شکوهمندترین حادثه تاریخ بشریت است. طبیعی است که بیشتر از هر واقعه ای در معرض آفات و تهاجمات و تحریفات وانحرافات قرار بگیرد.

در وجود انسان دو گرایش یکی گرایش نفسانی جسم و یکی گرایش نفسانی فکر و مغز و روح است. گرایش نفسانی جسم انسان را به تن پروری و تنبلی دعوت می کند و گرایش نفسانی فکر و مغز انسان را به سوی تعطیلی عقل دعوت می نماید و قطعاً تنبلی تعقل بشر بسیار مهمتر از تنبلی جسم است. وقتی عقل انسان تعطیل شد بزرگترین مشخصه انسانیت را از دست داده است. به همین خاطر است که مکرر خداوند متعال در قرآن مجید مردم را به تفکر و تدبر دعوت می نماید.

تکرار عباراتی مثلاً افلایعقلون وافلایتدبرون در قرآن نشانه این است که امکان زوال عقل و قفل شدن آن وجود دارد و همچنین توانایی احیا آن نیز هست. با نبود عقلانیت است که علل پیدایش و زمینه پذیرش خرافات در دین و شعائر مذهبی پیدا می شود. در حادثه عاشورا نیز تدبر کمتر در میان عامه مردم صورت می پذیرد و در گذشته خواص هم کمتر به حوزه ماهیت و چرایی حادثه عاشورا ورود پیدا می کردند. به همین دلیل عنصر عاطفی و حماسی عاشورا بر عنصر عزت و منطق و عقل آن ارجحیت داشت. و همین باعث شد جریان عزاداری امام حسین (ع) با پیرایه هایی پیوند بخورد که با اصل و ماهیت قیام امام حسین (ع) هیچ همخوانی ندارد.

راه زدودن پیرایه و خرافات از فرهنگ عاشورا فرهنگ عاشورا خورشید فروزان هدایت بشر است و تا قیامت درخشندگی خواهد داشت. اما در طول زمان ابرهایی جلو نور الهی و هدایت بخش این خورشید را گرفته اند و نگذاشته اند شعاع این خورشید به زوایای دل بشر نفوذ کند. این ابرهای تیره همان خرافات و ابتذال و غلوی است که مانع تشعشع انوار درخشان فرهنگ عاشورا می شود. بنابراین بزرگترین خدمت به امام حسین (ع) این است که ما از اصل و ماهیت واقعی عاشورا دفاع کنیم و این ابرهای مکرر را از صورت عزاداری امام حسین بزداییم.

1ـ یکی از راه های زدودن خرافات از فرهنگ عاشورا این است که حادثه عاشورا به صورت دقیق و با اتکاء به اسناد و مدارک مستدل و منطقی تعریف بکنیم.اگر اجازه بدهیم هر مساله بدون سندی به حادثه عاشورا پیوند بخورد اصل قضیه عاشورا فرع موضوع خواهد شد. بنابراین باید درزمینه معرفی حوادث عاشورا به اسناد و مدارک و کتب معتبر مثل «لهوف» ابن طاووس و «ارشاد» شیخ مفید و امثال اینها مراجعه کرد.

2 ـ معرفی هدف حادثه کربلا یکی دیگر از راه های مبارزه با خرافات و پیرایه ها و سطحی نگری هاست . عاشورا ابعاد سیاسی ـ اجتماعی هم دارد. تنها سوگ و یک تراژدی نیست. نگاه فقط تراژدیک به حادثه عاشورا ظلم به امام حسین (ع) است. حادثه عاشورا هدف اصلی آن اصلاح طلبی است. امام حسین (ع) خود می فرمایند من برای اصلاح امور امت جدم بپا خاستم. هدف امام حسین (ع) امر به معروف است در ایام محرم باید از اهداف و ماهیت عزاداری برای امام حسین (ع) بیشتر گفته شود تا اینکه به بعد عاطفی و تراژدیک آن پرداخته شود.

3 ـ در مبارزه با پیرایه ها و خرافه های عزاداری امام حسین (ع) نباید محافظه کاری کرد. امروز حکومت ولایی است و اصالت این حکومت باید زدودن خرافات باشد . باید با صراحت با استدلال محکم خرافه ها را به مردم بگوییم . تعارف را کنار بگذاریم . متولیان فرهنگ جامعه بخصوص روحانیون و خطبا باید غربالگری کنند و خرافه ها را به مردم بگویند. اگر این افزوده های جدید به دین پا بگیرد و رواج یابد فضای خرافه زایی بوجود می آید .دشمنان قسم خورده هم به آن دامن می زنند.

گاهی همین خرافات چماقی است که بعضی روشنفکران آن را بر فرق مومنین می کوبند و باورهای اصل و ریشه دار را زیر سوال می برند. روشنفکران غرب زده همیشه کوشیده اند که اصولگرایان و افراد ارزشی را به عنوان صاحبان اندیشه های کهنه و خرافی و ارتجاعی از میدان بدر کنند و برای این کار از بعضی خرافات وپیرایه هایی که بر باورهای اصیل و ریشه دار چسبانده شده است، استفاده کرده اند. لذا مومنین ، روحانیون ، خطبا، محققین ، پژوهشگران باید کمرهمت خود را برای معرفی اسلام ناب ، دور از تحجر محکم کنند و این راه قربانی طلب می کند، از جان گذشتگی و گاهی خرج کردن آبرو و موقعیت اجتماعی لازم دارد تا دامنه سوء استفاده از باورهای مقدس مردم کوتاهتر شود.

4ـ در حوزه عزاداری امام حسین باید جلو سوء استفاده های سیاسی ، دکان داری را هم گرفت بعضی ها از واقعه عاشورا و عزاداری امام حسین (ع) برای رسیدن به نام و نان استفاده می کنند. واقعه کربلا مقوله ای قدسی و آسمانی است و مقدس ترین واقعه عالم است و همه ائمه و اولیاء خدا به آن غیرت می ورزند. لذا کسانی که برای شهرت و یا ثروت و به طول کلی اهدافی مادی و دنیوی به سراغ عاشورا می روند دچار خسروان خواهند شد و آسیب های آنان به اصل حادثه عاشورا زیانبارتر خواهد شد. لذا با کسانی که برای نام و نان به سراغ عاشورا می روند باید برخورد ارشادی شود.

رسالت علما و نهادهای اسلامی در مبارزه با آسیب ها و خرافات

متاسفانه علی رغم گذشت 30 سال از انقلاب اسلامی و استقرار حکومت ولایی به طور مشخص هنوز مسوول مستقیم عزاداری ها و جشن ها و اعیاد اسلامی مشخص نیست. اگر چه این امور با اعتقادات شخصی افراد جامعه پیوند عمیقی دارد و حرکت مردمی نقش اساسی را در این زمینه به عهده دارد؛اما سیاست گذاری و جهت دهی به عزاداری ها و جشن های مذهبی بایستی توسط نهادهای اسلامی انجام پذیرد. لذا به دلیل پراکندگی مسوولیت ها یک سیاست راهبردی مشخص در این حوزه صورت نپذیرفته است.

به همین خاطر است که شاهد انحرافات جدیدی در مراسمات چه به صورت افراط و چه تفریط مشاهده می گردد. فتواهای مراجع معظم تقلید و سخنان مقام معظم رهبری در باب عبرت های عاشورا و تبلیغ و مداحی و حکم حکومتی ایشان در خصوص حرمت قمه زنی همه و همه منابع مناسبی برای تدوین راهبرد فرهنگ عاشورا است. لذا هم نهادهای اسلامی موظف به تمرکز بخشیدن به امور مذهبی هستند و هم علما موظف به اجرای راهبرد فرهنگ عاشورا می باشند.

اجرای هر سیاستی در حوزه عزاداری امام حسین (ع) بدون دخالت علما و روحانیون با موفقیت رو به رو نخواهد شد. لذا علما و روحانیون روشنفکر و ارزشی باید با درک اهمیت نقش خود در این زمینه به هدایت و راهبری مردم در جهت فرهنگ اصل عاشورا بپردازند.

منابع:

1ـ سخنرانی مقام معظم رهبری 11/5/84 در جمع مداحان و مبلغان

2 ـ همان

3 ـ همان