چرا به امام حسین (ع) لقب ثارالله میدهند؟
امام حسین
در روایات برای امیرالمؤمنین و امام حسین (علیهما السلام) لقب ثار الله به کار رفته است،
البته فراوانی آن برای امام حسین (علیهالسلام) در احادیث بیشتر است؛ به همین جهت معمولاً در روایات و حتی در بین مردم وقتی لقب «ثارالله» بیان میشود منظور سیدالشهدا (علیهالسلام) است.
برای درک صحیح واژه «ثارالله» بهتر است که از روایات دیگر کمک گرفت چون این واژه و توضیح آن در سخنان معصومان (علیهم السلام) متعدد به کار رفته است. در ادامه متن، به بررسی این واژه و معنای دقیق آن پرداخته خواهد شد:
۱. معنای ثارالله
ثارالله از دو واژه «ثار» و «الله» تشکیل یافته است. در کتب لغت برای واژه «ثار» دو معنا ذکر گردیده است. برخی آن را خون معنا کردهاند و برخی این واژه را به معنای خونخواهی گرفتهاند.
با بررسی روایات و نحوه کاربرد واژه «ثار» در آنها، بهترین معنا برای عبارت «ثار» خونخواهی است همان گونه که علامه مجلسی نیز میگوید: «ثارالله، به معنی کسی است که طالب خون او خداوند است و «مَوتور» به معنای کشته شدن در راه خداوند و کشته شدهای است که انتقام خونش را نگرفته باشند».
بنابراین همان گونه که وقتی کسی به ناحق کشته میشود، ولی او این حق را دارد که قاتل را قصاص کند، برای شهادت امام حسین (علیهالسلام) نیز این حق وجود دارد. امام باقر (علیهالسلام) در تفسیر آیه «و مَنْ قُتِلَ مَظْلُوماً فَقَدْ جَعَلْنا لِوَلِیهِ سُلْطاناً» یعنی آن کس که مظلوم کشته شده، برای ولیاش حق قصاص قرار دادیم؛ فرمودهاند این آیه در مورد امام حسین (علیهالسلام) نازل شده است.
با توجه به این معنا، ولی دم (خون) اصلی حضرت ابی عبدالله (علیهالسلام)، خداوند متعال است و اولین انتقام گیرنده او نیز خداوند خواهد بود. مطالبه کردن و انتقام گرفتن از خون حسین، مخصوص اوست و کسی به جز خودِ خداوند شأنیت گرفتن انتقام از قاتلان ایشان را ندارد؛ بنابراین کلمه «ثارالله» به معنی «کسی که انتقام خونش را خداوند میگیرد» است.
۲.خو نخواهی خداوند از قاتلان امام حسین (علیهالسلام)
گفته شد که «ثارالله» به معنای خونخواهی خداوند متعال از شهادت ابی عبدالله (علیهالسلام) است. در برخی زیارت نامههای امام حسین (علیهالسلام) چنین خو نخواهی تصریح شده است: لَا یدْرِکُ ثَارَهُ أَحَدٌ مِنْ أَهْلِ الْأَرْضِ وَ لَایدْرِکُهُ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَه.
ترجمه: تو (کسی هستی که) احدی از اهل زمین نمیتواند تقاص خون تو را بگیرد و کسی غیر از خداوند متعال قادر بر خو نخواهی آن نیست.
در این متن تصریح شده که کسی جز خداوند نمیتواند منتقم خون او باشد. در زیارت نامهای دیگر برای اباعبدالله (علیهالسلام) چنین آمده است که «أَنَّ اللَّهَ مُدْرِکٌ بِکُمْ ثَارَکُم» یعنی خداوند متعال خون خواهی شما را خواهد نمود.
بنابراین کسی که انتقام واقعی را از قاتلان ابی عبدالله و سایر شهدا کربلا میگیرد خود خداوند عزوجل خواهد بود. البته ناگفته نماند که در طول تاریخ قیامهایی چون قیام مختار و توابین وجود داشته، ولی هیچ یک نتوانستهاند به طور کامل و جامع چنین خو نخواهی را محقق کند.
اما همان گونه که در روایات تصریح شده، خداوند، امور را با اسباب آن انجام میدهد، و مطابق روایات انتقام امام حسین (علیهالسلام) نیز در چند مرحله انجام میگیرد که به برخی از آنها اشاره میشود.
۳. خونخواهی توسط امام زمان (علیهالسلام)
از اسبابیکه خداوند متعال به وسیله آن انتقام خون ابی عبدالله (علیهالسلام) را خواهد گرفت، قیام امام زمان (علیهالسلام) و خو نخواهی آن حضرت است. همان گونه که امام صادق خطاب به امام حسین (علیهماالسلام) میفرمایند: تو خون خدا بر زمینی، خونی که خونخواهیاش از زمین جز به اولیا خودت انجام نمیگیرد.(۸)
روایات در این موضوع بسیار فراواناند؛ در ادامه به ارائه نمونههایی از این احادیث پرداخته خواهد شد. امام باقر (علیهالسلام) فرمودند:
الْقَائِمُ مِنَّا إِذَا قَامَ مِنَّا طَلَبَ بِثَأْرِ الْحُسَین. یعنی قائم ما وقتی قیام نماید، خون حسین را طلب خواهد کرد.
بنابراین میتوان گفت که یکی از اهداف ظهور امام (علیهالسلام) گرفتن انتقام از قاتلان کربلا است. این طلب انتقام در زیارت عاشورا نیز منعکس شده است، در این زیارت نامه میخوانید: «وَ یرْزُقَنِی طَلَبَ ثَارِکَ مَعَ إِمَامٍ مَنْصُورٍ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ» یعنی و روزیم کن خو نخواهی تو (امام حسین «علیهالسلام») را در رکاب امام پیروز (امام زمان «علیهالسلام») که از خاندان پیامبر (صلی الله علیه و آله) است.
در روایت دیگری از امام صادق (علیهالسلام) آمده: (اَلقائِمُ) إِذَا خَرَجَ یطْلُبُ بِدَمِ الْحُسَینِ (علیهالسلام). ترجمه: (امام زمان) وقتی قیام کند، خون حسین را طلب خواهد کرد.
در دعای ندبه نیز با مخاطب قرار دادن امام زمان (علیهالسلام) و شکایت و انابه به محضر این ولی الهی، او را خو نخواه امام حسین (علیهالسلام) میداند:
أَینَ الطَّالِبُ بِدَمِ الْمَقْتُولِ بِکَرْبَلَاءَ. یعنی کجاست طلب کننده خون کشتۀ کربلا؟
در روایت دیگری امام صادق (علیهالسلام) فرمودند:
چون کار حسین چنان شد که شد (اصحاب و جوانهایش کشته شدند و خودش تنها ماند) فرشتگان به سوی خدا شیون و گریه کرده و گفتند: با حسین برگزیده و پسر پیغمبرت چنین رفتار میکنند؟ پس خدا شبح و نور حضرت قائم (علیهالسلام) را به آنها نشان داد و فرمود: با این انتقام او را میگیرم.
بنابراین یکی از اسبابی که به وسیله آن خداوند متعال خو نخواهی امام حسین (علیهالسلام) را انجام خواهد داد، به وسیله قیام امام زمان (عج الله تعالی فرجه الشریف) خواهد بود.
۴. انتقام از قاتلان کربلا در صحرای محشر
خو نخواهی خداوند متعال فقط به امام زمان علیهالسلام ختم نخواهد شد و در قیامت نیز این انتقام اتفاق خواهد افتاد. قطعاً کسانی که در فاجعۀ کربلا نقش مستقیم و غیرمستقیم داشتهاند،
در روز جزا مورد غضب و انتقام الهی قرار خواهند گرفت. در روایتی از امام صادق علیهالسلام چنین نقل شده است که وقتی روز قیامت همه مردم در یک جا جمع میشوند و حضرت زهرا (سلام الله علیها) وارد محشر میشود، در جایگاه شریفی از جایگاههای قیامت توقّف میکند و از مرکبش فرود میآید و پیراهن خون آلود حسین بن علی (علیهماالسلام) را به دست میگیرد و میگوید:ای پروردگار من، این پیراهن فرزند من است و تو میدانی که با او چهها شد! از جانب خدا عزّ و جلّ ندا آید:ای فاطمه، من خرسندی تو را خواهانم، عرض میکند:ای پروردگار، برای من از قاتلش انتقام بگیر. خداوند به پارهای از آتش فرمان دهد، از دوزخ بیرون آمده و تمام قاتلان حسین بن علی (علیهالسلام) را مانند پرندهای که دانه از روی زمین برمیدارد، به سوی آتش میبرد و آنان در آتش به انواع عذاب گرفتار میشوند.
نتیجه:
از القاب امام حسین (علیهالسلام) که در بسیاری از زیارت نامهها و روایات دیده میشود، «ثارالله» است. برخی واژه «ثار» را به معنای خون گرفتهاند؛ اما با توجه به روایات، ثار به معنای «خو نخواهی» و ثارالله به معنای «کسی که خون خواه او خداست» معنا میدهد. در احادیث تأکید شده که انتقام گیرنده اصلی از کشتگان کربلا خودِ خداوند است. همچنین این انتقام در چند مرحله انجام میگیرد که خو نخواهی به وسیله امام زمان (علیهالسلام) و همچنین غضب الهی در روز قیامت بر قاتلان امام حسین (علیهالسلام)، از مراحل این انتقام خواهد بود.
