چرا زندگی‌ها بی‌برکت شده است؟
مقدمه
علامه طباطبایی برکت را به‌معنای ثبوت خیر فراوان در چیزی می‌داند. وی آن را واژه‌ای نسبی دانسته که در هر چیزی، متناسب با ظرفیت و کارکرد آن است؛ مثلاً برکت در نسل، به فراوانی فرزندان، و برکت در وقت، به گستردگی کارهای انسان در زمانی خاص اشاره دارد.
اصطلاح برکات در قرآن‌کریم، به نعمت‌ها و خیرهای فزایندۀ الهی اطلاق شده است؛ برهمین‌اساس، برکات آسمان، به فزونی باران، و برکات زمین، به فراوانی گیاهان و میوه‌ها تفسیر شده است.[1]
مراد از برکت در مال و زندگی یعنی ما در زندگی روزمرۀ خود می‌بینیم که دو نفر با یک درآمد و در ظاهر با یک هزینه، اما یکی با همان درآمد زندگی راحت و آسوده‌ای دارد، اما دیگری هرچه تلاش می‌کند باز هم یک گوشه‌ای از زندگی‌اش لنگ است.
پاسخ
به‌تصریح قرآن‌کریم معتبرترین و تنها راه نزول برکات الهی ایمان و تقواست:
لَو أنَّ أهْلُ الْقُری آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الأرْضِ وَ لکنْ کَذَّبُوا فَأخَذْناهُمْ بِما کانُوا یَکسِبُونَ (اعراف: 96).
اگر اهالی شهر‌ها و قریه‌ها همگی با هم ایمان آورند و تقوا داشته باشند در‌های رحمت و برکت را از آسمان و زمین به رویشان می‌گشاییم؛ اما آنان حقایق را تکذیب کردند، ما نیز آن‌ها را به کیفر اعمالشان مجازات کردیم.
برکت
و نیز می‌فرماید:
مَن یَتَّقِ اللَّهَ یَجعَل لَهُ مَخرَجًا وَ یَرزُقهُ مِن حَیثُ لا یَحتَسِبُ وَ مَن یَتَوَکَّل عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسبُهُ (طلاق: 2-3).
و هرکس تقوای الهی پیشه کند، خداوند راه نجاتی برای او فراهم می‌کند و او را از جایی که گمان ندارد روزی می‌دهد؛ و هرکس بر خدا توکل کند، کفایت امرش را می‌کند.
بنابراین، هرکس تقوای الهی و راه بندگی خدا را پیشۀ خود کند روزی و برکات الهی شامل حالش خواهد شد.
ازطرفی، اگر اهل معصیت باشد، برکت از زندگی او رخت برمی‌بندد. امام علی علیه السلام فرموده است: «إذَا ظَهَرَتِ الْجِنَايَاتُ ارْتَفَعَتِ الْبَرَكَات؛[2] وقتی‌که جنایات ظاهر شوند برکت‌ها می‌روند.»
بنابراین، در یک نگاه جامع، دلیل اصلی برکت در زندگی، ایمان و تقوا و علت بی‌برکتی معصیت است، درعین‌حال، مطابق روایات معصومان علیه السلام اعمال خاصی نیز موجب بی‌برکتی زندگی می‌شوند که به برخی اشاره می‌کنیم:
الف) صدای ساز و آواز در منزل:
در روایتی از پیامبر اکرم صلی الله وارد شده است:
لَا تَدْخُلُ الْمَلَائِکةُ بَیتاً فِیهِ خَمْرٌ أَو دَفٌّ أَو طُنْبُورٌ أَو نَرْدٌ وَ لَا یسْتَجَابُ دُعَاؤُهُمْ وَ تُرْفَعُ عَنْهُمُ الْبَرَکة.[3]
در خانه‌ای که ترانه و موسیقی نواخته یا شراب مصرف شود دعا به اجابت نمی‌رسد و برکت از خانه برداشته می‌شود.
ب) خانۀ بدون فرزند:
در روایتی از پیامبر گرامی اسلام صلی الله آمده است: «بَیتٌ لا صِبیانَ فیه لا برکةَ فیه؛[4] خانه‌ای که در آن فرزند نباشد، برکت نیست.»
پ) نبردن نام خداوند بر سفرۀ غذا:
پیامبر اکرم صلی الله می‌فرماید:
کُلُّ مَائِدَةٍ لَم یُذْکَرْ بِسْمِ اللَّهِ عَلَیهَا یأْکُلُ الشَّیطَانُ مَعَهُمْ وَ یرْفَعُ اللَّهُ الْبَرَکةَ عَنْهَا.[5]
هر غذایی که بدون بسم‌الله شروع شود، سبب می‌شود شیطان در این غذا شریک شود و برکت از این سفره برداشته شود.
ت) کوتاهی در برابر حقوق برادران دینی:
در روایت از نبی مکرم اسلام صلی الله آمده است:
مَنْ حَبَسَ عَنْ أَخِیهِ الْمُسْلِمِ شَیئاً مِنْ حَقِّهِ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَیهِ بَرَکةَ الرِّزْقِ إلَّا أَنْ یتُوب.[6]
هرکسی به برادر دینی خود خیرخواهی نکند، خداوند رزق و برکت را بر او حرام می‌کند مگر اینکه توبه کند.
ث) یاد خدا نبودن و تلاوت‌نکردن قرآن‌کریم در منزل:
حضرت علي علیه السلام می‌فرماید:
وَ الْبَیتُ الَّذِی لَایُقْرَأُ فِیهِ الْقُرْآنُ وَ لَایُذْکَرُ اللَّهُ فِیهِ تَقِلُّ بَرَکتُهُ وَ تَهْجُرُهُ الْمَلائِکةُ وَ تَحْضُرُهُ الشَّیاطِینُ.[7]
منزلی که در آن قرآن‌کریم خوانده نشود و یاد خدا نباشد برکت از آنجا برداشته می‌شود و ملائکه به آن خانه نمی‌آیند، بلکه شیاطین به این منزل می‌آیند.
ج) قسم‌خوردن برای منافع مادی:
امیرالمؤمنین علیه السلام روزی وارد بازار شدند و فرمودند:
یا أَهْلَ السُّوقِ اتَّقُوا اللَّهَ وَ إیّاکمْ وَ الْحَلْفَ، فَإنَّهُ یُنَفِّقُ السِّلْعَةَ وَ یَمْحَقُ الْبَرَکة.[8]
ای اهل بازار! پرهیزگاری پیشه کنید و از قسم‌خوردن اجتناب نمایید؛ زیرا قسم‌خوردن کالا را تباه می‌کند و برکت را می‌برد.
چ) نیت بد یا بدگمانی:
در روایت وارد شده است: «عِنْدَ فَسادِ النِّیةِ تُرْتَفَعُ الْبَرَکةُ؛[9] نیت‌های بد باعث برداشته‌شدن برکت می‌شود.»
ح) اسراف‌کردن:
در روایتی از امام صادق علیه السلام وارد شده است: «إنَّ مَعَ الْإسْرَافِ قِلَّةَ الْبَرَکة؛[10] با اسراف برکت کم می‌شود.»
همچنین، براساس روایات موارد دیگری همچون ناسزاگویی، عمل منافی عفت، جنایت، چاپلوسی، خیانت در شراکت، خوردن مال حرام، سستی در نماز، پرداخت‌نکردن حقوق مالی (مثل زکات و وجوهات)، بی‌توجهی به امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر و خشم و غضب نیز سبب بی‌برکتی در مال و زندگی می‌شوند.[11]
نتیجه
بی‌برکتی در زندگی می‌تواند عوامل متعددی داشته باشد که در رأس آن‌ها بی‌تقوایی و گناه قرار دارد و عواملی همچون پخش ساز و آواز در منزل، نبردن نام خداوند بر سفرۀ غذا، کوتاهی در برابر حقوق برادران دینی، یاد خدا نبودن و عدم تلاوت قرآن‌کریم در منزل و اسراف نیز در به‌وجودآمدن این معضل نقش دارند.
منابع
[1]. ویکی‌شیعه، «برکت»، دسترسی در: https://fa.wikishia.net/view، 4 بهمن 1401.
[2]. عبدالواحدبن‌محمد تمیمی آمدی، تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، قم، دفتر تبلیغات اسلامى، 1366، ص 458.
[3]. محمدبن‌حسن حر عاملی، همان، ج 17، ص 315.
[4]. ابوالقاسم پاینده، نهج الفصاحة، تهران، دنیای دانش، 1382، ص 374.
[5]. محمدباقر مجلسی، همان، ج 89، ص 258.
[6]. همان، ج 101، ص 293.
[7]. همان، ج 90، ص 161.
[8]. همان، ج 100، ص 102.
[9]. علی‌بن‌محمد لیثی واسطی، همان، ص 338.
[10]. محمدبن‌یعقوب کلینی، همان، ج 4، ص 55.
[11]. ر.ک. سیدمحمد حسینی قزوینی، «هجده عامل مهم بی‌برکتی در زندگی»، دسترسی در: http://www.valiasr-aj.com/persian/shownews.php?idnews=11211،٣٠ دى ١٣٩٥.
