چگونه همسر و فرزندانم را نمازخوان کنم؟
همانگونه که میدانید؛ طبق آموزههای دین اسلام، نماز اولین فعل عبادی در میان اعمال دینی ما است؛ یعنی پس از اصول اعتقادی(اصول دین)، در مرحله عمل که از آن به فروع دین تعبیر میشود، اولین چیزی که موضوعیت دارد، نماز است که از آن به ستون و عمود دین تعبیر شده است. نیز در تعابیر آمده است که اگر نماز انسان مورد پذیرش واقع شود، دیگر اعمال عبادی هم پذیرفتنی است.[1]
در میان احکام عبادی، نماز دارای چنان جایگاهی است که در هیچ حالی ترک آن جایز نیست، مگر در حال اغما و بیهوشی که آنجا دیگر جای تکلیف نیست.
نماز تبلور و نمود خضوع و تسلیم در برابر حق است و شیطان نیز از همین ناحیه ضربه خورده است؛ چرا که در برابر فرمان الهی در سجده به آدم(ع) سر تسلیم فرود نیاورد؛ لذا تلاش و کوشش جهت هدایت و تشویق افراد به سمت خدا و تقویت ایمان آنها کاری بس ارزشمند است .
وظیفه شما در برابر فرد بینماز، فراهم نمودن زمینه اصلاح او است از هر راهی که ممکن باشد. البته باید از هرگونه خشونت که حاکى از بداخلاقى و ناسازگارى شما باشد، خوددارى کنید، و اطمینان داشته باشید که شرکت در مجالس دینى و رفت و آمد با خانوادههاى متدین تأثیر بسیار زیادى در اصلاح او دارد.
اما راهکارهای عملی به قرار زیر است:
برای ترغیب و تشویق به نماز، در آغاز بایستی زیربناهای فکری همسرتان را مورد بررسی قرار دهید و در اصلاح آن بکوشید. دیدگاه فرد در مورد خداوند، جهان هستی، انسان، معاد و… اموری است که نتیجهی مستقیم بر عملکرد فرد دارد؛ لذا باید به تقویت و اصلاح این مبانی کوشید.
نماز، عملی است که در مجموعه عقیده توحیدی، دارای معنا و فلسفه است. انسان بر اساس فطرت خویش همواره به چیزی که برایش اهمیت دارد، توجه و اهتمام میورزد. یکی از دلایل مهم سهلانگاری در خواندن نماز، آگاهی نداشتن نسبت به فلسفه نماز است.
امام علی(ع) در اینباره میفرماید: «النَّاسُ أَعْدَاءُ مَا جَهِلُوا»؛[2] انسانها دشمن چیزی میباشند که به آن آگاهی ندارند.
از اینرو لازم است با استفاده از آیات و روایات ایشان را با فلسفه نماز آشنا سازید که عبارتاند از:
یاد خدا: قرآن میفرماید: «…أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِکْری»؛[3] نماز را به یاد من برپا دار.
مغفرت: رسول خدا(ص) فرمود: «نماز مانند آب جاری است که آلودگیها را از بین میبرد. هر زمان که انسان نماز میخواند گناهانی که میان دو نماز انجام شده است، پاک میشود».[4]
بازدارنده از گناه: قرآن میفرماید: «…إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ…»؛[5] نماز انسان را از زشتیها و منکرات بازمیدارد».
پرورش فضائل: نماز خودپرستی و آثار بد آنرا محو میکند.
امام علی(ع) میفرماید: «خداوند ایمان را برای پاکسازی انسانها از شرک و نماز را برای پاکسازی از کبر واجب کرد».[6]
شکر و سپاس از نعمتها: نماز عالیترین شکل سپاسگزاری از منعم حقیقی است.
تقویت اراده: اقامه نماز در اوقات معین، روح انضباط و تسلط بر نفس را در انسان تقویت میکند.
نمازگزار از راه نماز از قدرت بیکران الهی مدد میجوید و بر مشکلات چیره میشود. بنابر این، در آغاز باید این مجموعه شناخته شود تا نماز جایگاه خود را در ذهن و اندیشه فرد باز نماید؛ از اینرو شناخت صحیح و واقعی را در ذهن شخص رقم بزنید. او را به صورت مستقیم و غیرمستقیم از این واقعیت آگاه سازید. مانند اینکه گوشزد گردد که در بینش توحیدی اسلام و دیگر ادیان الهی، انسان موجودی است که به سوی کمال و سعادت در حرکت است:
«…إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ»؛[7] از خداییم و به سوی او بازمیگردیم.
حال در این مسیر، ابزارهایی به مدد انسان میآید، تا او را از فراموشکردن مسیر و هدف بازدارد که از مهمترین آنها «نماز» است. انسان بدون نماز راه را گم خواهد کرد. نمازهای پنجگانه مانند چراغهایی هستند که مسیری طولانی و پرخطر را روشن کرده تا کسی راه را گم نکند و به بیراهه و سقوط کشانده نشود. آنچه که موجب میگردد. برخی از نماز، رویگردان باشند و یا نسبت به آن سهلانگاری کنند، ندانستن فلسفه نماز و یا درک نادرست از آن است؛ چرا که آنها چنین میپندارند که خداوند نیازی به نماز انسان ندارد؛ از اینرو آنچه که به عنوان عبادات بر آن تأکید شده، جملگی در جهت کمال و سعادت انسان است.
نماز آثار و برکات فراوانی دارد که برخی از آنها عبارتاند از: ایجاد آرامش در انسان، نظافت و سلامتی، انضباط و وقتشناسی، و ایجاد وحدت اجتماعی.
گفتنی است که دادن این اطلاعات و تصحیح اندیشه آن فرد درباره نماز ضروری است، تا به کمک نیروی درونی و انگیزه شخصی در پی آن باشد.
این اطلاعات را میتوان به دو روش مستقیم و یا غیر مستقیم منتقل کرد. انتخاب روش به روحیه مخاطب و توان روحی و علمی شما بستگی دارد.
در هیچیک از مراحل ارشاد و راهنمایی از برخورد نیک و ملاطفتآمیز و احترامنهادن نباید دور شد. با فشار و اجبار نمیتوان کسی را هدایت کرد. چه بسا تأثیر منفی آن بیشتر از هدایت خواهد بود.
در اینراه باید تبلیغ عملی داشت؛ یعنی باید آثار خواندن نماز، مانند دوری از گناهان، داشتن اخلاق نیکو، پاکیزه بودن در ظاهر و باطن، اعمال نیک و شایسته و… در رفتار و کردار و گفتارتان نمایان باشد؛ چرا که بهترین روش تبلیغ از یک عمل دینی و نیک، تبلیغ عملی است: «وَ کُونُوا دُعَاةً إِلَى أَنْفُسِکُمْ بِغَیْرِ أَلْسِنَتِکُمْ».[8]
بیان تأثیرات منفی ترک نماز و استفاده از روایات بیانشده توسط اهل بیت(ع) در این زمینه بسیار مؤثر است. به ویژه اگر به روش غیر مستقیم ارائه گردد و موجبات آگاهی را فراهم سازد؛ یعنی غیر از ارائه شناخت، باید در صدد موعظهگری و تنبه قلبی وی نیز برآیید. با ترس و بیم دادن از عذاب اخروی و پیامدهای منفی ترک نماز، دل او را از غفلت آزاد سازید.
این راهکارها هم به صورت مستقل و هم به همراه یکدیگر میتواند مؤثر باشد. بهتر آن است که روشنگری و موعظه و… همراه هم ارائه گردد تا تأثیر بیشتری داشته باشد.
جدی گرفتن نماز در محیط خانه: اگر انجام وظایف دینی از جمله نمازخواندن را جدی بگیرید، در همسرتان تأثیر میگذارد.
برقراری ارتباط با دوستان نمازخوان: گروههای همسال و دوستان در بازسازی شخصیت افراد نقش حیاتی دارند. بر این اساس برای تشویق همسرتان، از دوستان ایشان کمک بگیرید. اگر دوست شایستهای ندارد، زمینه ارتباط با دوستان نمازخوان و مؤمن را فراهم نمایید.
تشویق: برای برانگیختگی و بازدارندگی، تشویق نقش اساسی دارد. امام علی(ع) میفرماید:
«ضَادُّوا الشَّرَّ بِالْخَیْر»؛[9] به وسیله خوبی با بدی مبارزه کنید.
به این نکته باید توجه داشت که در مراحل نخست نمیتوان توقع داشت همهی افراد با انگیزه بالا به نماز و انجام تکالیف بپردازند. بیشتر مردم به چنان مرحلهای از کمال نرسیدهاند که به تحسین و ستایش محتاج نباشند؛ از اینرو لازم است همسرتان را با تشویق گفتاری یا عملی به نمازخواندن دعوت کنید.
از خدا کمک بخواهید و در این راه ناامید نباشید. حالات انسان متفاوت است. بسیار شده است که ما نسبت به کسی ناامید میشویم، ولی برخلاف تصور ما، شرایطی فراهم میشود که موجب تحوّل روحی او میگردد. تجربه و تاریخ شواهد زیادی را نشان میدهد که به طور غیر منتظره فردی دگرگون شد و سرنوشت دیگری پیدا کرد.
در عین حال اگر آثار مثبت چندانی مشاهده نکردید، نگران تأثیرپذیری از ایشان نباشید. البته با جدیت تمام از ایمان و عمل صالح خود به دقت مواظبت نموده و فروگذار نکنید. همواره از خداوند حفظ ایمان و دیانت خود را طلب نمایید. چه بسا در طول زمان بقای ایمان شما، اثر سازندهای در ایشان ایجاد کند. و از فرزنددارشدن نگران نباشید؛ چون در موارد بسیاری دیده شد که ایمان و اعمال فرزندان بر پدر و مادر تأثیر گذاشته و موجب هدایت آنان شده است.
[1]. «…إِنَّ أَوَّلَ مَا یُحَاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ الصَّلَاةُ فَإِنْ قُبِلَتْ قُبِلَ مَا سِوَاهَا…». کلینی، کافی، ج 2، 268، تهران، دار الکتب الاسلامیة، 1365ش.
[2]. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صبحی صالح، ص 501، کلمات قصار 172، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.
[3]. طه، 14.
[4]. شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، محقق، موسوی خرسان، حسن، ج 2، ص 237، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[5]. عنکبوت، 45.
.[6] نهجالبلاغه، ص 512، کلمات قصار 252.
[7]. بقره، 156.
[8]. کافی، ج 2، ص 77.
[9]. تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، محقق، مصحح، درایتی، مصطفی، ص 106، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1366ش.
ر. ک. اسلام کوئیست
