منظومه فکری امامین انقلاب: عقلانیت انقلاب اسلامی

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه در جلسه‌ای با محوریت “منظومه فکری امامین انقلاب”، استاد حجت‌الاسلام‌والمسلمین محسن قنبریان به بررسی عمیق و پیچیده‌ای از دیدگاه‌ها و اندیشه‌های برجسته‌ترین شخصیت‌های انقلاب اسلامی پرداختند. این جلسه، که در قالب یک پیش‌درآمد به بحث اصلی تنظیم‌شده بود، به تحلیل وجه تمایز این شخصیت‌ها و تأثیر آن‌ها بر شکل‌گیری نظام اندیشه‌ای انقلاب اسلامی اختصاص داشت.

وجه تمایز اندیشه پردازان بزرگ

استاد قنبریان در آغاز سخنان خود به این نکته اشاره کرد که افراد برجسته‌ای همچون شهید مطهری، شهید بهشتی، مقام معظم رهبری، علامه طباطبایی و امام خمینی (ره)، هرکدام در دوره‌ای خاص از تاریخ، با تفکری نو و عمیق، توانسته‌اند مرزهای علم و فکر را گسترش دهند. این افراد، نه‌تنها در میان همکلاسی‌ها و هم‌عصران خود بلکه در کل تاریخ اندیشه اسلامی، جایگاه ویژه‌ای دارند.

به‌عنوان‌مثال، شهید مطهری باوجوداینکه فلسفه خوانده بود، تفاوت او با دیگران در نوع نگاه و تفسیر فلسفه بود، نه صرفاً در دانش خواندن. همین امر درباره شهید بهشتی، که فقیه برجسته‌ای بود، صادق است. او نه‌تنها به فقه، بلکه به تمام ابعاد زندگی انسانی و اجتماعی با دیدگاهی جامع پرداخت.

طرح کلی اندیشه اسلامی

یکی از مباحث کلیدی این جلسه، “طرح کلی اندیشه اسلامی” بود. استاد قنبریان تأکید کرد که اسلام به‌عنوان یک نظام منسجم، شامل عقاید، اخلاق و اعمال است که همه آن‌ها در قالب یک اصول واحد، یعنی توحید، درهم‌تنیده شده‌اند. این توحید نه‌تنها مفهومی الهی، بلکه روحی است که در تمام ابعاد زندگی انسان جاری می‌شود.

به‌عبارت‌دیگر، توحید نه‌تنها بنیان عقاید، بلکه مبدأ اخلاق و اعمال نیز است. این نگاه، که در آثار علامه طباطبایی و امام خمینی (ره) به‌وضوح دیده می‌شود، به‌نوعی “سلول بنیادین” اندیشه اسلامی تلقی می‌شود. این سلول، که در تمام ابعاد دین وزندگی نفوذ کرده، اساس تمدن اسلامی را تشکیل می‌دهد.

عقلانیت انقلاب اسلامی

استاد قنبریان در ادامه به مفهوم “عقلانیت انقلاب اسلامی” پرداختند. ایشان اشاره کردند که عقلانیت در اینجا به معنای سامانه‌ای است که اندیشه‌ها را به عمل تبدیل می‌کند. این عقلانیت، که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به‌خوبی منعکس‌شده، از ترکیب اندیشه، نظام و عمل به وجود می‌آید.

به‌عبارت‌دیگر، انقلاب اسلامی نه‌تنها به دنبال تغییر ساختارهای سیاسی و اجتماعی بود، بلکه به دنبال ایجاد یک نظام فکری و عملی بود که بتواند به چالش‌های مدرنیته پاسخ دهد. این نظام، که در آن توحید محور اصلی است، به‌نوعی “نظریه اجتماعی اسلامی” را شکل می‌ده

نقش شخصیت‌های برجسته در شکل‌گیری نظام

یکی از جنبه‌های جذاب بحث، نقش شخصیت‌های برجسته در انتقال این اندیشه‌ها به نسل‌های بعدی بود. استاد قنبریان تأکید کردند که این افراد، با تمرکز بر اصول اولیه اسلام، توانستند نگاهی جدید به مسائل زمانه ارائه دهند. به‌عنوان‌مثال، شهید مطهری با نوشته‌های خود در حوزه‌های مختلف، ازجمله «جهان‌بینی توحیدی» و شهید بهشتی با تحقیقات خود در حوزه فقه و اخلاق، این اندیشه‌ها را به شکلی عملی و کاربردی درآوردند.

نتیجه‌گیری

در پایان، استاد قنبریان تأکید کردند که برای درک عمیق‌تر از انقلاب اسلامی و نظام فکری آن، باید به اصول بنیادین اسلام بازگشت. این اصول که در قالب توحید و اخلاق تجلی می‌یابند، کلید حل مسائل مدرن و پیچیده امروزی هستند.

این جلسه که به‌عنوان پیش‌درآمدی برای بحث‌های بعدی طراحی‌شده بود، زمینه‌ساز تحلیل‌های دقیق‌تری درباره نقش عقلانیت و اندیشه در شکل‌گیری نظام انقلاب اسلامی خواهد بود.

علی فرجادیان- روابط عمومی

عکس آرشیوی می باشد