گزارش مشروح نشست علمی-تخصصی «روش تحلیل تئوری: روشی تحلیلی برای شناخت عملکرد و منطق مواجهه نظریه‌های علوم انسانی با مسائل جامعه»
14 اسفند, 1403
در جهان فرهنگ و ادب، همواره ستارگانی درخشیده‌اند که روشنی شعر و اندیشه‌شان، نه‌تنها عرصه هنر که دل‌های ما را نیز نورباران کرده است. امروز در خدمت یکی از این چهره‌های فاخر و ماندگار هستیم؛ شاعری که نه‌تنها در قلمرو واژگان، بلکه در عرصه معنویت و اصالت، جایگاهی والا یافته است. جناب استاد انصاری نژاد، شما که با کلامی سرشار از شیوایی و با حضور در محافل بزرگ ازجمله محضر رهبر انقلاب، شکوه شعر فارسی را زنده کرده‌اید، خوش‌آمدید. در این فرصت مغتنم، می‌خواهیم از سیر تحول اندیشه‌هایتان، جرقه‌های الهام‌بخش و دغدغه‌های هنرآفرینتان بیشتر بدانیم.
۱- لطفاً خودتان را معرفی کنید و کمی درباره پیشینه و تجربه‌های شعری‌تان بگویید.
بنده محمدحسین انصاری نژاد، متولد دیار فرهنگ‌پرور برازجان هستم. از نوجوانی، توفیق طلبگی را داشته‌ام و هم‌زمان، عشق به شعر و ادبیات در وجودم جوانه زد. نخستین سروده‌هایم در همان سال‌های نوجوانی شکل گرفت و با ارسال نامه‌هایی به بزرگان ادب، همچون فریدون مشیری، راهنمایی‌های ارزشمندی دریافت کردم.
۲- چگونه به شعر و ادبیات علاقه‌مند شدید و این راه را برای خود انتخاب کردید؟
شعر، موهبتی الهی است که اگر در مسیر درست به کار گرفته شود، می‌تواند تأثیرات شگرفی بر جای بگذارد. من در محیطی بزرگ شدم که شعر، به‌ویژه دوبیتی‌های فایز و باباطاهر، ریشه در فرهنگ وزندگی مردم داشت. شنیدن اشعار این بزرگان، جرقه‌ای بود که عشق به شعر را در دل من روشن کرد.
۳- فرایند خلاقانه شما در سرایش یک شعر چگونه است؟ آیا از فن‌ها یا ساختارهای خاصی استفاده می‌کنید؟
شعر، جوشش عواطف و اندیشه‌هاست و همراه با تلاشی پنهان برای بیان آن‌ها. من بامطالعه و شناخت نظریه‌های ادبی، سعی می‌کنم این مفاهیم را در ذهنم رسوب دهم تا در لحظه سرایش، به‌صورت جوششی طبیعی از ناخودآگاهم جاری شود. نمی‌توان گفت که من قصد دارم غزل بگویم یا دوبیتی؛ بلکه این لحظه و شرایط است که مسیر شعر را تعیین می‌کند.
۴- نقش نظریات ادبی و تحلیل‌های انتقادی در آثار شما چگونه بوده است؟
بدون مطالعه نظریات ادبی و نقد شدن، پیشرفتی در کار شاعر رخ نمی‌دهد. من همواره سعی کرده‌ام بامطالعه و دریافت نقدهای اساتید، مسیر شعری خود را بهبود بخشم.
۵- چگونه تجربه‌های شخصی و وقایع اجتماعی را در اشعار خود ترکیب می‌کنید؟
با تسلط بر نظریات ادبی و آرایه‌های شعری، می‌توان تجربه‌های شخصی و مسائل اجتماعی را به شعر تبدیل کرد. به‌عنوان‌مثال، در این بیت:
شما باشید و تارعنکبوت انجمن‌هاتان
و در ته جرعه‌های استکان‌ها حل شدن‌هاتان
من هم گلایه‌ای شخصی را بیان کرده‌ام و هم نقدی اجتماعی به گروه‌هایی که ادعای روشنفکری دارند، اما افکارشان پوسیده است. تارعنکبوت، نماد کهنگی و حل شدن در ته استکان اشاره به باورهای غلط درباره شاعران و هنرمندان دارد.
۶- موضوعات اصلی که در اشعار خود به آن‌ها می‌پردازید چیست‌اند و چرا این موضوعات را انتخاب کرده‌اید؟
بیشتر اشعار من در مدح و ثنای اهل‌بیت (علیهم‌السلام) است و سعی می‌کنم این موضوعات را با مسائل روز پیوند دهم. حتی در اشعار غیر آیینی نیز نگاه من به اهل‌بیت (ع) است، مانند این بیت:
نفس‌بریده‌تر از پیش مانده در راهم
جز علی مدد از هیچ‌کس نمی‌خواهم
این شعر، گرچه آیینی نیست، اما از همان ابتدا از امیرالمؤمنین (ع) کمک خواسته‌ام.
۷- تأثیر شعر مقاومت در تبیین و شناساندن مفاهیم مقاومت را چگونه ارزیابی می‌کنید و شعر شما چه نقشی در این زمینه داشته است؟
شعر مقاومت پدیده‌ای جدید نیست. در تاریخ ادبیات فارسی، اشعار بسیاری وجود دارند که می‌توان آن‌ها را در این حوزه جای داد. پس از انقلاب اسلامی، این جریان ادبی جان تازه‌ای گرفت و به مبارزه با استکبار و حمایت از مظلومان پرداخت. من نیز در این مسیر، آثاری مانند سنگ و فلاخن» و گیسوان کابلی را منتشر کرده‌ام.
۸- به نظر شما، چه ویژگی‌هایی یک شعر را به اثری ماندگار و تأثیرگذار تبدیل می‌کند؟
ماندگاری یک شعر به گذشت زمان وابسته است؛ اما دغدغه‌مندی، صداقت و بیان حقایق از عوامل مهم ماندگاری آثار ادبی هستند. تاریخ، بهترین قاضی است و آیندگان، حقایق را خواهند شناخت.
۹- از تجربیات و چالش‌هایی که در مسیر شاعر شدن با آن‌ها مواجه شده‌اید، بگویید.
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، ارتباط با بزرگان شعر و ادبیات بود. خاطره‌ای که از دیدار با مرحوم ادیب برومند دارم، از تجربیات ارزشمند من است.
۱۰- در دوران شاعری‌تان، کدام شاعر یا آثار ادبی بیشترین تأثیر را بر شما داشته‌اند؟
تأثیرپذیری من از شاعران بزرگی مانند فردوسی، مولانا، حافظ و سعدی بوده است. همچنین، از استاد زکریا اخلاقی، شاعر و عالم بزرگوار، بسیار آموخته‌ام.
۱۱- لطفاً از خاطرات و تجربیات خود در شعرخوانی در حضور مقام معظم رهبری برایمان بگویید و اینکه چگونه این تجربه بر شما تأثیر گذاشته است.
یکی از خاطرات به‌یادماندنی من، شعرخوانی در حضور مقام معظم رهبری در سال ۹۴ است. در آن جلسه، سردار شهید حاج حسین همدانی و شیخ زکزاکی نیز حضور داشتند. این دیدار، تأثیر عمیقی بر من گذاشت و الهام‌بخش بسیاری از اشعارم شد.
۱۲- چگونه آثار شما به غنای ادبیات فارسی افزوده است و چه تأثیری در جامعه ادبی داشته‌اید؟
این موضوع را بهتر است اساتید و بزرگان ادبیات قضاوت کنند.
۱۳- به نظر شما، شعر چگونه می‌تواند در ترویج نوع‌دوستی و تقویت روابط انسانی در جامعه نقش‌آفرینی کند؟
شعر، با مفاهیم عمیق و انسانی خود، می‌تواند در تربیت نسل‌های آینده نقش مهمی ایفا کند. اگر کودکان از همان ابتدا با اشعار بزرگان آشنا شوند، روحیه نوع‌دوستی و انسان‌دوستی در آن‌ها تقویت می‌شود.
۱۴- در اشعار خود چگونه نقش شعر را در ایجاد لطافت و ابراز همدردی با دردمندان و مظلومین به‌ویژه مردم دردکشیده از استعمار اسرائیل به تصویر می‌کشید؟
در اشعارم، سعی کرده‌ام با استفاده از نمادها و مضامین عمیق، درد و رنج مظلومان را به تصویر بکشم. کتاب سنگ و فلاخن» نمونه‌ای از این تلاش‌هاست.
۱۵- نقش شعر در ایجاد لطافت در جامعه و تأثیر آن بر روحیه جمعی چگونه است؟
شعر، بالطافت و زیبایی‌های خود، می‌تواند روحیه جمعی را تلطیف کند و امید و نشاط را در جامعه گسترش دهد.
۱۶- به‌عنوان سؤال پایانی بفرمایید، آینده ادبیات فارسی را چگونه می‌بینید و چه توصیه‌هایی برای نسل‌های آینده شاعران دارید؟
آینده ادبیات فارسی را هم امیدوارکننده و هم نگران‌کننده می‌بینم. توصیه من به شاعران جوان این است که بامطالعه آثار بزرگان و دوری از تقلید، خلاقیت خود را پرورش دهند. شاعران باید از تکرار و تقلید بپرهیزند و با کشف و شهود، آثار ماندگار خلق کنند
و در آخر، برای آشنایی بیشتر با دنیای شاعرانه‌ی این هنرمند، شما را دعوت می‌کنم به مطالعه‌ی مجموعه آثار ایشان، که هر یک همچون پنجره‌ای به باغ خیال و احساس گشوده‌اند.
- دل نخواهی ، شمس الشرف ، از سمت سناباد، از پشت سایه ها ، چشمه حنا ، مصرع به مصرع این همه خورشید و بیست عنوان کتاب دیگر با موضوع شعر ، از ایشان به چاپ رسیده است.
مصاحبه – علی فرجادیان بجستان – روابط عمومی
