به گزارش روابط‌عمومی پژوهشگاه: نشست علمی آینده دینداری و دینداری آینده در ایران با حضور دکتر احمد کوهی در پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق(ع) برگزار شد.

دکتر جابر میرزاپوری، پژوهشگر پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق(ع) و دبیر علمی این نشست بیان داشت: دینداری از دیرباز به‌عنوان یکی از مهم‌ترین سوژه و موضوع اجتماعی مورد توجه اندیشمندان و نظریه‌پردازان بوده است و اندیشمندان مختلف علوم اجتماعی بر اساس رویکردهای هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، جامعه‌شناسی، خاستگاه نظری، پیش‌فرض‌های عقیدتی و مذهبی، به تحلیل دینداری پرداخته‌اند. دین و دینداری دو مقوله متمایز ولی پیوسته به یکدیگرند.

ایشان افزود: تاریخ اجتماعی ایران نشان می‌دهد که ایران یک جامعه مذهبی بوده و دین یکی از مهم‌ترین موضوعات تعیین‌کننده در تعاملات اجتماعی و سیاسی بوده است. وقوع انقلاب اسلامی نشان از قدرت و کارکرد دین در جهان معاصر دارد که قادر است منجر به تغییرات اجتماعی مانند وقوع انقلاب، نظام‌سازی، دولت‌سازی، جامعه‌سازی و تمدن‌سازی شود. بر اساس دیدگاه مقام معظم رهبری(مدظله‌العالی) و به زعم بسیاری از اندیشمندان، تمدن آینده بر اساس الگوی اسلامی پایه‌ریزی خواهد شد. لذا شکل‌گیری دینداری بر اساس جوهره و حقیقت اسلام ناب شیعی، یکی از آینده‌های مطلوب در چهارچوب آرمان‌های انقلاب اسلامی است.

دکتر احمد کوهی نویسنده کتاب آینده دینداری در ایران بیان داشت: آینده‌پژوهی به معنای پیش‌گویی آینده نیست. آینده‌پژوهی به معنای فکر کردن به آینده‌های پیش‌روی برای تصمیم‌گیری و آماده شدن در مواجه با آن است. مطالعات میدانی و نظریه‌های اخیر دینداری نشان می‌دهند که نظریه افول دینداری با چالش مواجه است و امروزه دینداری یکی از زمینه‌های تولیدکننده تغییرات اجتماعی در سطح جهان محسوب می‌شود.

وی یادآور شد: برای تحلیل آینده دینداری باید به کلان‌روندهای شکل‌دهنده دینداری مانند ارتباطات و رسانه‌ای شدن دین توجه کرد. تشخیص این کلان‌روندها بر اساس تحلیل نشانه‌های محیط پیرامونی صورت می‌پذیرد. به‌طورکلی می‌توان به چند کلان‌روند و تغییرات اساسی که بر دینداری آینده مؤثر واقع می‌شوند اشاره کرد مانند:

 دست‌کاری انسان، فردگرایی، تغییرات جمعیتی، مهارت‌محوری، بحران آب و تغییر اقلیمی، شهرنشینی، دیجیتالی شدن، پراکندگی قدرت و … .

بر اساس داده‌های حاصل از کلان‌روندها و استخراج مصاحبه‌های انجام شده در پژوهش‌های متعدد به نظر می‌رسد دینداری در آینده واجد ویژگی‌های زیر است: گزینشی بودن دین، معنویت‌گرایی، عامه‌پسند شدن دینداری، راه‌حل جویی مردمی و چالش حاکمیت دینی.

در ادامه نشست سه کارشناس موضوعی به تحلیل دینداری در ایران پرداختند. حجت‌الاسلام دکتر مهدی عزیزان با رویکرد فلسفی به موضوع دین و دینداری اشاره کردند و بیان داشت: معنای دین و دینداری  به‌عنوان مقدمه بحث موضوع مهمی است. پایگاه دین در سه مرکز فطرت، عقل و اولیاء الهی متمرکز است. ایشان شناخت را منشأ دینداری معرفی کردند که باید در گرایش و رفتار هم نمود پیدا کند.

دکتر مجید سلیمانی نیز به‌عنوان کارشناس موضوعی، به تحلیل دینداری از منظر جامعه‌شناختی اشاره‌ای داشتند و بر اساس یافته‌های پژوهش‌های میدانی که در ایران انجام شده بیان داشتند که دینداری در دهه‌های اخیر در ایران در بُعد اعتقادی تغییر چندانی نداشته ولی از بُعد رفتار یا مناسکی کاهش داشته است.

 محمدمحسن مهتدی نیز به‌عنوان کارشناس موضوعی از دیدگاه روان‌شناختی به تحلیل دینداری پرداخت. و در رابطه با  تحول نسبت روان‌شناسی و دین، نسبت‌های تعارض و ستیز، سکوت و تعامل  مطالبی را ارائه کرد.

 وی یادآور شد: دوره تعامل تحول عمیقی در دوران روان‌شناسی و دین به وجود آورده است و باعث پرداختن به پویایی‌های دین‌داری، شخصیت و دین‌داری، سلامت و دین‌داری و … در قالب ساخت سازه‌های روان‌‌شناسی دین شده است. برای تحلیل جامع در حوزه دینداری باید به احساسات دینی و عواطف مذهبی توجه خاصی داشت و سازه‌سازی‌ احساسی انجام داد، چراکه دینداری در درون انسان شکل می‌گیرد و نقش احساسات و انگیزه‌های فردی در شکل‌گیری دینداری مهم است.