قرآن گاهی درباره مسلمین سخن می‌گوید و گاهی درباره مؤمنین، اساسا مگر اسلام و ایمان تفاوت دارد؟
بله میان اسلام و ایمان و مؤمنین و مسلمین تفاوت های مهمی است که به چند مورد اشاره می‌شود:
-
ظاهری و باطنی
اوّلین تفاوت اسلام و ایمان این است که اسلام با اقرار زبانی (شهادتین) حاصل می‌شود،
درحالی‌که ایمان چنین نیست؛ قرآن کریم می‌فرماید:
«[برخى] بادیه نشینان گفتند:
ایمان آوردیم. بگو: ایمان نیاورده اید، لیکن بگویید: اسلام آوردیم. و هنوز در دل‌هاى شما ایمان داخل نشده است.»[1]
براین‌‌اساس، «اسلام» شکل ظاهرى دارد و هركس شهادتین را بر زبان جارى كند، در زمرۀ مسلمانان قرار می‌‌گیرد و احكام اسلام بر او جارى مىشود.
ولى ایمان یک امر باطنى و جایگاهش قلب آدمى و همان چیزى است كه در کلام پیامبرص آمده است:
«اسلام امر آشكارى است، ولى جاى ایمان دل است.»[2]
اسلام و ایمان
-
اعتقاد راسخ
اسلام و ایمان عبارت‌اند از:
اعتقاد به شریعت محمّدی ص، اما اسلام اعتقاد غیرراسخ است و ایمان اعتقاد راسخ.[3]
-
اصول دین
تفاوت دیگر میان اسلام و ایمان در اصول دین است؛
به‌گونه‌ای‌که برای اسلام‌آوردن، اعتقاد به سه اصل توحید، نبوت و معاد کافی است، حال آنکه در ایمان، افزون‌‌بر پذیرش سه اصل پیشین، دو اصل عدل و امامت (ولایت) نیز لازم است.[4]
-
پایبندی به عمل
شرط ایمان، پایبندی به عمل است، درصورتی‌که برای اسلام، فقط اعتقاد به شریعت محمدی ص کافی است؛
ازاین‌رو، گناه کبیره ایمان را زائل می‌کند، ولی اسلام را از بین نمی‌برد.[5]
خداباور کسی است که به خدای یگانه ایمان دارد و کسی یا چیزی را شریک او نداند و به آنچه فرموده معتقد و در عمل تابع محض دستورات او (اعم‌‌از واجبات و محرّمات) باشد. امام خمینی ره خداباوری و حقیقت توحید را از اصول معارف دانسته
و اكثر فروع ایمان و معارف الهی و اوصاف كامل روحی و صفات نورانی قلب را از آن منشعب می‌داند.[6]
[1]. «قالَتِ الْأَعْرابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَ لكِنْ قُولُوا أَسْلَمْنا وَ لَمَّا یدْخُلِ الْإِیمانُ فِی قُلُوبِكُم» (حجرات: ۱۴).
[2]. «الْإِسْلَامُ عَلَانِیةٌ وَ الْإِیمَانُ فِی الْقَلْبِ» (محمد بن شاه مرتضی فیض کاشانی، تفسیر صافی، تهران، مکتبة الصدر، ج5، ص56).
[3]. محمدبن یعقوب کلینی، الکافی، همان، ج 2، ص27.
[4]. همان.
[5]. همان.
[6]. سیدروحالله موسوی خمینى، شرح حدیث جنود عقل و جهل، همان، ص89.
