آیا اسلام با مدگرایی مخالف است؟ مدگرایی چه مشکلی ایجاد می کند؟
مُد[1]
مد به معنای روش و شیوۀ موقتی است که براساس سلیقۀ افراد و جامعه در سبک زندگی، مانند لباس پوشیدن، نوع پذیرایی و معاشرت و تزیین و معماری خانه، خود را نشان میدهد.[2]
دلیل این امر به خاطر تنوع طلبی انسان است که بیشتر در ایام جوانی بروز میکند. دین اسلام تا اندازه ای با تنوع و به روزبودن موافق است؛ به شرط اینکه به برتری طلبی منجر نشود؛
چنانکه پیامبر(ص) زیبایی طلبی را امری ممدوح و فخرفروشی را، به دلیل برتری طلبی و تحقیر مردم، ناپسند دانسته است؛[3] بنابراین، چنانچه مدگرایی به منظور آراستگی ظاهری بوده و هیچگونه فخرفروشی و افراطی در آن نباشد و در مسیر موازین شرعی نیز باشد، کاری پسندیده است؛ درغیراین صورت، باید از آن پرهیز کرد.
در ادامه به برخی از پیامدهای منفی مدگرایی اشاره می کنیم:
اسلام و مد
1. انحراف جوانان
انحراف جوامع، به ویژه نسل جوان، ازجمله دلایلی است که جوامع غربی را به فکر ترویج مدگرایی در جوامع اسلامی واداشته است؛ برای مثال، لباس که در اصل ابزاری برای پوشش انسان است، وسیله ای براى تجمل پرستی، توسعۀ فساد، تحریک شهوات، خودنمایى، تکبر، اسراف و تبذیر شده است.
حتى گاه لباسهایى در میان برخی جوانان غربزده دیده مىشود که اصلاً نمیتوان نام لباس روی آن گذاشت.
2. نفوذ فرهنگی برای تغییر باورها
فرهنگ یکی از مهم ترین ابزارهای قدرت انقلاب اسلامی و عامل اصلی صدور آن به دیگر کشورهای جهان است؛ ازاین رو، برخی کشورهای غربی می کوشند با نفوذ فرهنگی و انواع مد و تغییر باورها، مانع انتقال و تکثیر تفکر انقلاب اسلامی به نسل جوان، در درون و برون کشور شوند؛ درنتیجه، با صرف هزینه های سنگین، مدگرایی کاذب را در کشور ترویج می کنند تا باورهای جوانان را تغییر دهند و ضمن مشغول کردن آنها به کارهای کم ارزش و ازبین بردن وقت و توان جوانی آنان، بتوانند در تهاجم فرهنگی و جنگ نرم خود به پیروزی برسند.
3. نفوذ اقتصادی بهبهانۀ توسعۀ بازار
یکی از راه های نفوذ اقتصادی، ترویج مدگرایی کاذب است؛ چراکه غرب با ترویج مد، بازار ایران را به دست گرفته و ضمن درآمدزایی برای خود، خواهد توانست توان سرمایه های انسانی را خنثی کرده و فرصت های اقتصادی را از ایران بگیرد؛ ازاین رو، غرب همواره می کوشد با ترویج مدگرایی کاذب، بازار فروش خود را توسعه دهد و با فروش کالاهای مصرفی همچون لباس، لوازم آرایشی و مکمل های غذایی نفوذ اقتصادی خود را تقویت کند و اقتصاد کشور را به چالش و نابودی بکشاند.
4. مصرف زدگی
مدگرایان از مصرف گراترین افراد جامعه هستند و مؤسسات مد و بازرگانی با استفاده از ظرفیت رسانه، به ویژه تلویزیون، بیشترین نقش را برای تأثیر در مخاطبان خود برای سوق دادن آنها به سمت مصرف بی رویه دارند.[4]
5. رقابت منفی
رقابت منفی و چشم وهم چشمی با دیگران، از دیگر آفات پیروی از مُد در بین جوانان و نوجوانان محسوب می شود. البته، اگر رقابت درزمینۀهای مثبت جهت داده شود، باعث پیشرفت و رشد و تکامل معنوی فرد می شود، ولی اگر جهت گیری آن به سوی امور مادّی و مُدپرستی (برای مثال سبک و شیوه لباس پوشیدن) باشد و فرد، بکوشد از لحاظ ظاهری از دیگران عقب نماند؛ سرانجامِ، خوبی نخواهد داشت.
6. خودنمایی
آفت دیگر مدگرایی، خودنمایی است که در میان جوانان بروز بیشتری دارد؛ چراکه جوانان تمایل بیشتری به برانگیختن احساسات دیگران و اشتیاق بالاتری به پسندیدگی و پذیرفتگی در برابر دیگران دارند؛ برای مثال، برخی جوانان با تعویض و تغییر روزانۀ لباس و خریدن لوازم گران قیمت براساس مُدِ روز، درصدد جلب توجه دیگران و معطوف کردن نگاه آنان به خودشان هستند. باید توجه داشت که اگر چنین رفتاری کنترل نشود، در ادامه، رذیلۀ خودنمایی را در فرد تقویت و نهادینه خواهد کرد.
7. عقدۀ حقارت
مدگرایی گاه زمینۀ احساس خودکم بینی در برابر دیگران را فراهم میکند؛ زیرا بسیاری از افراد مُدگرا، توانایی رقابت با طبقۀ مرفه را ندارند و در عرصۀ رقابت با آنان، به تدریج، از میدان رقابت و مسابقه کنار گذاشته میشوند. چنین رویدادی احساس حقارت، سرخوردگی و خودکم بینی را در جاماندگان از عرصۀ رقابت تقویت کرده و درادامه، آسیب های جبران ناپذیری را برای آنان و جامعه در پی خواهد داشت.
8. ابتذال اخلاقی
مُدگرایی اگر به درستی مدیریت نشود و در چهارچوب شرع و عقل قرار نگیرد، بستری مناسب برای ابتلا به رذایل اخلاقی خواهد بود. گاه نتیجۀ چنین رفتاری، استفاده از پوشش هایی است که ترویج کنندۀ پوچی، ابتذال و برهنگی است و درنهایت، پدیدآوردندۀ مصرف گرایی، جلوه گری و انحراف جنسی و اخلاقی است؛ برای مثال، برخی بی بندوباری ها که در قالب لباسهای جلف، سبک، زننده و دور از شأن یک انسان آزاده و شریف بروز کرده و رواج تیپ ها و آرایش هایی که خارج از هنجارهای اجتماعی یک جامعۀ اسلامی است.[5]
خلاصه پاسخ
اسلام با مدگرایی مخالف نیست، بلکه با مدهایی که با هنجارها و ارزش‌های دینی مغایرت دارند، مخالف است. مدگرایی می‌تواند مشکلاتی از جمله انحراف جوانان، نفوذ فرهنگی و اقتصادی، مصرف‌زدگی، رقابت منفی، خودنمایی، عقده حقارت و ابتذال اخلاقی ایجاد کند.
منابع
[1]. مُد (به فرانسوی: Mode) یا فَشِن (به انگلیسی: Fashion).
[2]. محمد معین فرهنگ معین، ج 3، ص 3957.
[3]. سلیمانبن اشعث سجستانی، سنن ابی داود، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر، 1410ق، ج4، ص 1756.
[4]. علیرضا رستگاران، تجملگرایی از دیدگاه اسلام، قم، مرکز پژوهشهای اسلامی صداوسیما، ۱۳۸۲، ص 139-140.
[5]. ر.ک. احمد رضایی و دیگران، مشکات 14، قم، زمزم هدایت، پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق (ع)، ص 44 -60.
لینک ها
پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق علیه السلام
وب سایت حقیق
