علم خداوند
درباره علم خداوند و انواع توضیح دهید؟
«علم خداوند»در نظرگاه قرآن كريم خداوند همه چيز را ميداند.
إِنَّ اللّهَ لاَ يَخْفَي عَلَيْهِ شَيْءٌ فِي الْأَرْضِ وَلاَ فِي السَّماءِ (آل عمران: 5)
به درستي كه هيچ چيز نه در زمين و نه در آسمان بر خداوند پوشيده نيست.
وَاعْلَمُوا أَنَّ اللّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ (بقره: 231)
بدانيد خداوند به همه چيزداناست.
أَلَا يَعْلَمُ مَنْ خَلَقَ وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ (ملك: 14)
آيا آن كسي كه موجودات را آفريده از حال آنها آگاه نيست؟ در حالي كه او از اسرار دقيق باخبر ونسبت به همه چيز عالم است.
دلايل علم الهي «علم خداوند»
- برهان خلقت و نظم: نظام شگرفي كه بر جهان خلقت حكومت مي كند و قوانين دقيقي كه بر تمام ذرات جهان حكم فرماست، از اتم گرفته تا منظومه ها و كهكشان هاي آسماني و از موجودات زنده ذره بيني تا انسان و… همه اينها گواه بر علم بي پايان اوست. مگر ممكن است كسي خالق چيزي باشد و از اسرار آن آگاه نباشد؟
- برهان عدم تناهي: خداوند وجودي است از هر نظر بي نهايت، وهيچ مكان و زماني از او خالي نيست، زيرا اگر بپذيريم زمان و مكاني از او خالي است، او را محدود فرض کرده‌ايم. بنابراين نامتناهي بودن او دليل بر حضور و احاطة او به همه جهان است و به تعبير ديگر همه كائنات نزد او حاضرند، وعلم، چيزي جز اين حضور نيست.[1]
علم انسان و ديگر موجودات محدود است، ولي علم خدا حد و مرز ندارد. اگر خدا كاملترين موجود است علم او نيزبي كران است و اگر هستي اوبي همتاست، علم او نيز بي نظير خواهد بود؛ از اين رو مي توان به وسعت بي اندازة علم پروردگار آشنا شد.
علم الهي را به سه صورت مي توان تصور نمود. 1. علم خدا به ذات؛
2. علم خدا به موجودات و مخلوقات پيش از آفرينش آنها
3. علم به موجودات و مخلوقات پس ازآفرينش آنها
از اين رو خداوند هم به ذات خود، هم به موجودات و مخلوقات پيش ازآفرينش و بعد از آفرينش آنها علم دارد. دليل علم الهي به ذات خود اين است كه ذات الهي مجرد و غيرمادي است و هر موجود مجرّد به ذات خود علم دارد. به عبارت ديگر، آگاهي از خود، از لوازم وجود مجرد است. محمد بن سنان از امام رضا علیه السلام سؤال كرد: آيا خدا پيش از آفرينش مخلوقات، نسبت به ذات خود داراي معرفت بود؟ امام فرمود: آري.[2]
اما دليل علم الهي به موجودات قبل از آفرينش اين است كه اگر آدمي قبل از ساختن چيزي به آن علم دارد، به طريق اولي خدا نيز به مخلوقات علم دارد. دليل بارز اين علم خداوند، نظم و تدبير موجودات عالم است كه گواهي ميدهد خداوند پيش از آفرينش آنها به تمام اسرار و قوانين آن علم داشته است. قرآن مي فرمايد:
أَلَا يَعْلَمُ مَنْ خَلَقَ وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ (ملك: 14)
آيا كسي كه آفريده است نميداند؟ حال آنکه او باريكبين آگاه است.
اين آيه دلالت دارد كه خدايي كه مخلوقات را آفريده است، قبل از خلقت به آنها علم داشته است. همچنين دليل علم الهي به موجودات بعد از آفرينش آنها اين است كه همه موجودات معلول خدايند و وجود عيني هر معلولي نزدعلت آن حضور دارد و از آن غايب نمي باشد، زيرا معلول چيزي جز وابستگي و تعلق به علت نيست. قرآن مي فرمايد:
وَيَعْلَمُ مَا فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَمَا تَسْقُطُ مِن وَرَقَهٍٍْْ إِلَّا يَعْلَمُهَا وَلاَ حَبَّهٍٍْْ فِي ظُلُمَاتِ الْأَرْضِ وَلاَ رَطْبٍ وَلاَ يَابِسٍ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُبِينٍ (انعام: 59)
آنچه در خشكي و درياست ميداند، هيچ برگي از درختي نمي افتد مگر اين كه از آن آگاه است ونه هيچ دانه اي در مخفيگاه زمين و نه هيچ تر و خشكي وجود ندارد، جز اين كه در كتاب آشكار (در كتاب علم خدا) ثبت است.[3]
[1] . پيام قرآن، ج 4، ص 90.
[2] . اصول كافي، ج 1، ص 83.
[3] . ر.ک. انسان مطلبوب، ص 20 – 30.
