راهکار رهایی از گناه چیست؟
توجه به دو موضوع زیر می تواند برای ترک گناه کمک خوبی باشد:
الف) توجه به زشتی گناه:
اگر کسی بی‌طمع، بی‌غرض و بدون اینکه نیازی داشته باشد، صرفاً از سر محبت و لطف، بارها‌وبارها به شما خوبی کند، در گرفتاری‌ها به دادتان برسد و پس از سال‌ها احسان و لطف، یک‌بار از شما درخواستی کند که در توان شماست، و اتنفاقا به نفع خود شماست نه او، آیا بی‌انصافی و نمک‌ناشناسی نیست که شما از انجام‌دادن خواستۀ او امتناع کنید؟
خدای متعال بنده‌اش را غرق نعمت کرده است و حتی بخشیدن این همه نعمت را مشروط به این نکرده است که ما از او تشکر کنیم، او فقط از سر لطف و مهربانی این همه نعمت را در اختیار ما قرار داده است درچنین‌وضعیتی، اگر او به ما فرمان دهد که فقط از برخی کارها چشم بپوشیم، آیا زشت نیست که ما آن‌همه لطف و مهربانی و مهر و سخاوت خداوند بزرگ را نادیده بگیریم و به دستورهای پروردگار کریم خود بی‌اعتنا باشیم؟[1]
ب) سپر تقوا:
تقوا یعنی نیرویی درونی که انسان را از گناه حفظ می‌کند؛ به‌همین‌دلیل، در روایات به قلعه و سپر تشبیه شده است. امیرمؤمنان علیه السلام می‌فرماید: «التَّقْوَى حِصْنٌ مَنِيعٌ لِمَنْ لَجَأَ إِلَيْهِ؛[2] تقوا دژی است استوار برای کسی‌که به آن پناه ببرد.» کسی‌که خود را در پناه قلعۀ استوار تقوا قرار دهد و از خدا پروا کند، از آلودگی‌های گناه در امان می‌ماند؛ به طهارت و پاکی نفس دست می‌یابد و از نعمت معرفت و محبت برخوردار می‌شود:[3]
فَإِنَّ تَقْوَى اللَّهِ دَوَاءُ دَاءِ قُلُوبِكُمْ وَ بَصَرُ عَمَى أَفْئِدَتِكُمْ وَ شِفَاءُ مَرَضِ أَجْسَادِكُمْ وَ صَلَاحُ فَسَادِ صُدُورِكُمْ وَ طُهُورُ دَنَسِ أَنْفُسِكُمْ وَ جِلَاءُ [غِشَاءِ] عَشَا أَبْصَارِكُمْ وَ أَمْنُ فَزَعِ جَأْشِكُمْ وَ ضِيَاءُ سَوَادِ ظُلْمَتِكُمْ.[4]
پروای از خدا داروی درد دل‌ها، بینایی دل‌کورها، درمان بیماری بدن‌ها، صلاح و سامان آشفتگی سینه‌ها، پاک‌کنندۀ آلودگی جان‌هاتان، نور چشمان در تاریکی‌ها، امان‌بخش به هنگام اضطراب درون و روشنایی در سیاهی ظلمت‌هاست.
پ) توبه و بازگشت:
انسان حالات متغیری دارد، گاه در فضای معنوی تنفس می‌کند و گاه، براثر جهل یا هیجان غرایز، به گناهان کشیده می‌شود. مؤمن در صورت ارتکاب گناه، با توبه از درگاه خدا درخواست بخشش می‌کند. تأثیر منفی گناه به‌حدی است که آدمی را به‌تدریج، از مسیر خدایی‌شدن دور می‌کند؛ احتمالاً، به‌همین‌دلایل، امیرمؤمنان علیه السلام به فرزندش، امام حسن علیه السلام، سفارش می‌فرماید: «إِنْ قَارَفْتَ سَيِّئَةً فَعَجِّلْ مَحْوَهَا بِالتَّوْبَةِ؛[5] اگر مرتکب گناه شدی، به‌سرعت، آن را با توبه نابود کن.»
آتش سهمگین گناه که بر جان آدمی شعله می‌زند؛ تعلل و درنگ جایز نیست، بلکه باید هرچه سریع‌تر، با توبه و استغفار آن را خاموش کند. توبه در دوران جوانی بهتر و زیباتر است؛[6] زیرا انسان در دورۀ جوانی، اساس زندگی تمام عمر خویش را پی‌ریزی می‌کند؛ ازطرف‌دیگر، گناهان در جان جوان انباشته نشده و به‌آسانی، پاک می‌شود.
منابع
[1]. مهدی طیب، شراب طهور (سلوک در صراط مستقیم عرفان)، ص71.
[2]. علی بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم و المواعظ، تحقیق حسین حسنی بیرجندی، قم، دارالحدیث، 1376، ص49، ح1244.
[3]. مجتبی تهرانی، اخلاق الاهی (جلد 13: آثار مشترک قوای سه‌گانۀ نفس)، تدوین محمدرضا جباران، زیرنظر علی‌اکبر رشاد، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، 1397، ص125.
[4]. نهج‌البلاغه، خطبۀ 198، ص312-313.
[5]. حسن بن علی بن شعبه حرانی، تحف العقول عن آل‌الرسول، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر نشر اسلامی، 1404ق، ص81.
[6]. از رسول خدا نقل است که فرمود: «التَّوْبَةُ حَسَنٌ وَ لكِنْ فِى الشَّبابِ أحْسَن» (علی بن حسام‌الدین متقی هندی، کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال، تصحیح صفوة السقّا، بیروت، مؤسسة الرساله، 1401ق، ج15، ص896، ح43542).
