سوال:پیامدهای اجتماعی ترک امر به معروف و نهی از منکر چیست؟

پاسخ : امر به معروف و نهی از منکر با کارکرد اصلاح ،نظارت و نقد و کنترل اجتماعی خود ، آثار و برکات متعدد و غیر قابل انکاری در زمینه های مختلف زندگی فردی و اجتماعی بشر داشته و موجبات رشد و تکامل آن را فراهم می نماید .

این عنصر یکی از اساسی ترین عناصر فرهنگ اسلام است که در چارچوب آن، سلامت جامعه در ابعاد مختلف تأمین می گردد و عمل به آن، ضامن بقا و استمرار جامعه و نظام اسلامی خواهد بود.ودر مقابل ترک آن دارای پیامدهای اجتماعی وفرهنگی است.

= پیامدهای ترک امر به معروف ونهی از منکر به زبان جامعه شناسی:

۱. فراهم شدن زمینه های بیشتربرانجام منکرات

۲. عادی شدن منکرات

۳. بی کارکرد وبی ثمرشدن نظام ارزشی جامعه

۴. کم رنگ شدن ارزشهای دینی واخلاقی

۵. مساعد شدن جامعه برای بروز انحراف وفساد،

۶. افزایش حرص وولع مفسدان ومجرمان برای انجام منکرات

۷. کاهش شدت حساسیت جامعه نسبت به منکرات

باترک امر به معروف ونهی از منکر؛ اعتقادات مذهبی اعضاء جامعه رو به سستی گذاشته ودر آن حد کاهش می یابد که عده زیادی از اعضاء جامعه دیگر دلیلی برای کنترل خود وپرهیز از گناه نمی بینند . بدین ترتیب جامعه در معرض خطر انهدام روبرو می شود.به عبارتی دیگر ترک امر به معروف ویا تضعیف آن در جامعه خطری خانمان برانداز است ،در نتیجه ترک امربه معروف ونهی ازمنکر سیل انجام منکرات در جامعه آغاز می شود.واین به نوبه خود تمام بخشهای جامعه را تهدید می کند.(رفیع پور فرامرز؛توسعه وتضاد؛نشر شرکت سهامی انتشار؛چاپ چهارم،تهران ،سال۱۳۸۰ص۲۹۱ )

به عبارت دیگرترک این فریضه موجب خواهدشد که حساسیت انجام منکرات نزد افراد جامعه پایین آمده وکم کم اعتبار شرعی وقانونی را نزد مردم از دست بدهند.وقتی راههای انجام وارتکاب منکرات در جامعه هموار شد ،موجب خواهد شد که پایبندی های مذهبی وتعهدات اخلاقی انسانها کم رنگ تر شود,انواع انحرافات ومنکرات وکارهای خلاف ونامشروع در جامعه روی دهد،سپس این انحرافات گسترش یافته وبه هنجار تبدیل شوند وتمام شئون جامعه رافرا گیرند ودر نتیجه ریشه های نظام اجتماعی را از بین ببرند.

تحت این شرایط پایه های اخلاقی متزلزل وهرنوع کوشش وفعالیت توسعه اقتصادی اجتماعی وفرهنگی بی معنا وبی نتیجه می شود (رفیع پور فرامرز؛توسعه وتضاد؛نشر شرکت سهامی انتشار؛چاپ چهارم،تهران ،سال۱۳۸۰؛ص۳۰۰)

«ضرر[ترک امر به معروف ونهی از منکر] عام، و فساد، آن تام است، زیرا اگر بساط امر به معروف و نهى از منکر پیچیده شود، و اساس آن برچیده شود، آیات نبوّت از میان مردم بر طرف، و احکام دین و ملت ضایع و تلف مى گردد. و جهل و نادانى عالم را فرو مى گیرد. و ضلالت و گمراهى ظاهر مى شود. و آثار شریعت ربّ العالمین فراموش، و چراغ آیین سیّد المرسلین خاموش، فتنه و فساد شایع، و ولایت و اهل آنها نابود و ضایع مى گردند. و این کار عظیم را سهل انگاشتن، امر مردم فاسد، و بازار علم و عمل کاسته گشته مردم به لهو و لعب مشغول، و به هوا و هوس گرفتار، می شوند. و یاد خدا و فکر روز جزا را فراموش، و از باده معاصى و ملاهى مست و مدهوش می گردند. (معراج السعادة ج ۲ ص۵۰۹).

در روایتى می خوانیم: «در این هنگام (ترک امر به معروف ونهی ازمنکر) مردم به فتنه اى مبتلى خواهند شد که شخص بردبار در آن حیران بماند» و هر که در اخبار و آثار تأمّل کند، و بر تواریخ و سرگذشتها و داستانهاى پیشینیان، و از بلاها و عقوبتهائى که بر آنها وارد شده آگاه باشد، و تجربه و مشاهده عصر خود و ابتلاى مردمان به بلاهاى آسمانى و زمینى را به آنها بیفزاید، خواهد دانست که هر عقوبت آسمانى و زمینى، از طاعون و وبا و قحط و گرانى و کم شدن آب ها و باران و تسلّط ستمکاران و اشرار و وقوع قتل و غارتها و پدید آمدن زلزله ها و مانند این ها به سبب ترک امر به معروف و نهى از منکر در میان مردم است. (مجتبوى، سید جلال الدین(مترجم)، علم اخلاق اسلامى، انتشارات حکمت، چاپ چهارم، ۱۳۷۷،ج ۳ ص۳۱۷)

= پیامدهای ترک امر به معروف و نهی از منکردر روایات:

در روایات پیامدهای سوئی برای ترک این وظیفه بزرگ الهی ذکر شده است که به مواردی از آن ها اشاره می شود.

۱ـ سلطه ستمگران و اشرار :حضرت امیر(ع) در وصیتش به فرزندانش و همه انسان ها بعد از ضربت خوردن آن حضرت فرمود: «لاتترکوا الامر بالمعروف و النهی عن المنکر فیولّی علیکم شرارکم ثم تدعون خیارکم فلایستجاب لکم؛ امر به معروف و نهی از منکر را ترک نکنید که بدان شما بر شما مسلّط می گردند. آن گاه هرچه خدا را بخوانید، استجابت نمی کند.»

۲ـ مرده ای بین زندگان:حضرت مولی الموحدین در سخنی فرمود: «تارک لانکار المنکر بلسانه و قلبه و یده فذلک میت الاحیاء؛ تارک و رها کننده منکر با دست و زبان و قلب مرده ای بین زندگان است.

۳ـ مغبوض خدا واقع شدن:پیامبر اسلام(ص) فرمود: «ان اللّه عزّ و جلّ لیبغض المؤمن الضعیف الذی لادین له فقیل: و ما المؤمن الضعیف الذی لادین له قال الذی لاینهی عن المنکر؛ خدای سبحان مؤمن ناتوانی را که دین ندارد مبغوض می دارد از آن حضرت سؤال شد که مؤمن ضعیف بی دین کیست؟ آن حضرت در جواب فرمود: آن انسانی که نهی از منکر نمی کند.»

۴ـ نابودی برکت ها و از دست دادن یاری الهی:پیامبر اسلام(ص) فرمود: «لاتزال امتی بخیر ما امروا بالمعروف و نهوا عن المنکر و تعاونوا علی البرّ و التقوی فاذا لم یفعلوا ذلک نزعت منهم البرکات و سلّط بعضهم علی بعض و لم یکن لهم ناصر فی الارض و لافی السماء؛ امت من پیوسته بر خیر است مادامی که به معروف امر و از منکر نهی می کند و بر نیکی و تقوا همکاری دارد، هنگامی که این فریضه الهی را انجام ندهد برکت ها از آن ها باز ستانده و بعضی بر برخی دیگر سلطه پیدا می کند و برای آن یاری کننده ای در زمین و آسمان نخواهد بود».

با توجه به آثاری که بر ترک امر به معروف و نهی از منکر متوجه انسان و جامعه می شود روشن می گردد که اگر جامعه بخواهد در برابر سلطه ستمگران و اشرار و گسترده شدن فساد و تباهی ها مصونیت پیدا کند باید این فریضه بزرگ الهی را به بهترین شکل و با تمام قوت و قدرت به انجام برساند.( محمد رضا مصطفی پور؛ نظارت عمومی ،امر به معروف و نهی از منکر از عوامل پیشرفت )

منابع:

۱.رفیع پور فرامرز؛توسعه وتضاد؛نشر شرکت سهامی انتشار؛چاپ چهارم،تهران ،سال۱۳۸۰

۲. نراقى، ملا احمد، معراج السعادة، انتشارات هجرت، چاپ پنجم، ۱۳۷۷

۳.مجتبوى، سید جلال الدین(مترجم)، علم اخلاق اسلامى، انتشارات حکمت، چاپ چهارم، ۱۳۷۷

۴. محمد رضا مصطفی پور؛ نظارت عمومی ،امر به معروف و نهی از منکر از عوامل پیشرفت ، پاسدار اسلام -آذر ۱۳۸۵، شماره ۳۰۰)