اصلاح اجتماعی
سوال: رابطه امر به معروف و نهی از منکر و اصلاح اجتماعی چگونه است؟
پاسخ: اصلاح طلبی به عنوان یک شان پیامبری در قرآن مطرح است و هم مصداق امر به معروف و نهی از منکر است. البته هر امر به معروف و نهی از منکر لزوماً مصداق اصلاح اجتماعی نیست ولی هر اصلاح اجتماعی مصداق امر به معروف و نهی از منکر است.
تفاوت دعوت، موعظه، امر به معروف و نهی از منکر و تبلیغ با توجه و تدبر در آیات قرآن چیست؟
پاسخ: موعظه به معنای پند و اندرز و تذکر است و لزوما در آن ماده‌ی امر و نهی وجود ندارد! تبلیغ هم به معنای ابلاغ پیام و حجت است! که جدا از دو مورد قبل است
تفاوت اینها از نظر میزان اصرار و اهتمام به حصول نتیجه است که به ترتیب از کم به زیاد می‌توان آن را ترتیب داد:
تبلیغ – دعوت – موعظه – امر به معروف و نهی از منکر
۱. در مرحله تبلیغ، پیامبران مانند یک کسی که سخنگوی یک تشکیلاتی هست، فقط وظیفه داشتند پیام خدا رو برای عموم مردم و در جمع ابلاغ کنن.
۲. در مرحله‌ی دعوت، علاوه بر اینکه دستورات خدا رو در مرحله ی قبل اعلام کردند، مردم رو به پذیرش اون دعوت میکردن که باز هم امری عمومی بود. اما اصرار نمی‌کردند.
۳. در مرحله‌ی موعظه، پیامبران از سر دلسوزی و از سر لطف و مهربانی‌ای که به بندگان خدا داشتند، به طور نسبتا خصوصی و در محافل کوچک‌تر، اقدام به نصیحت و موعظه می‌کردند که شاید در دل‌ها اثر کنه.
۴. در مرحله‌ی امر به معروف و نهی از منکر، پیامبران مردم رو صراحتا به انجام کار الهی، امر میکردن و توقع هم بر این بود که دستورات اونها اجرا بشه. یا از انجام گناهی نهی میکردن و انتظار بود که واقعا ترک بشه. حتی قوانینی برای برخورد با شخصی که مرتکب منکر می‌شد وضع می‌کردند (البته در صورت تحقق حکومت دینی در عصر اون پیامبر) بنابراین تلاش برای تحقق نتیجه‌ی الهی بیشتر خودش رو نشون میده در این مرحله.
البته در بین این موارد، مفاهیم تبشیر و انذار رو هم می‌توان گنجاند که در این دسته بندی، به نظرم جایی بین موارد ۲ و ۳ پیدا می‌کند.
