سوال:دوست دارم دیگران را امر به معروف و نهی از منکر کنم ولی به خاطر خجالت یا نمی‌دانم حیا نمی‌توانم، چه کنم؟ (با اینکه تمام شرایط امر به معروف را نیز می‌دانم و همیشه در راه اصلاح خود نیز هستم.

پاسخ : با تقدیر و تشکر از احساس پاک و عواطف دینى شما عزیزان به آگاهى مى رساند که مسأله امر به معروف و نهى از منکر از وظایف مهم دینى هر مسلمان است. البته برخى از مراتب امر به معروف از وظایف نظام اسلامى است و از همین رو رهبر معظم انقلاب مراتب دوم و سوم را که نوعا منجر به برخورد عملى مى شود به عهده نیروهاى انتظامى و قضایى نهاده اند. لیکن مرتبه اول آن – که جنبه ارشادى و راهنمایى دارد – به دوش همگان است. درعین حال در این رابطه باید چند نکته را درنظر داشت:

۱- جوانان عزیز باید با دقت احکام شرعى مربوط به امربه معروف و نهى از منکر، موارد معروف و منکر یا شرایط وجوب مراتب آن و کیفیت اجراى نیکوى آن را فراگیرید.

۲- آمر به معروف و ناهى از منکر خود را به زیور اخلاق والتزام عملى بیاراید و حتى الامکان از شیوه هاى رفتارى آموزنده و خلاق استفاده کند.

۳- بهتر است امر به معروف و نهى از منکر به طور متشکل و گروهى همراه با آموزش هاى لازم انجام گیرد.

۴- عدم تأثیر آنى و فورى نباید ما را از انجام وظایف خود بازدارد.

۵- حتى الامکان باید کوشید تا فرهنگ و پذیرش عمومى نسبت به امر به معروف و نهى از منکر را بالا برد. در هر صورت حیا و شرم در این گونه موارد پسندیده نیست و مجوز ترک وظیفه نمى شود.

برای تامین اعتماد به نفس به راهکارهای زیر عمل نمایید

اعتماد به نفس، توجه فرد به توانایى هاى خود و استفاده از آن ها است و شجاعت، عدم ترس در برخورد یا سختى ها و قوت نفس در مبارزه با مشکلات. انسان در ابتدا لازم است اعتماد به نفس به دست آورد؛ یعنى، توانایى خود را باور داشته باشد و در مرحله بعد با استفاده از توانایى ها با مشکلات برخورد کند. از این رو، شجاعت در مرتبه بعد از اعتماد به نفس قرار مى گیرد. اعتماد به نفس دو رکن دارد:

۱. شناخت استعدادها و توانایى ها ى خود

۲. باور کردن این توانایى ها

در مرحله اول باید فرد به خودشناسى پردازد و ابعاد وجود خویش را به خوبى ارزیابى کند. خداوند به هر کس استعدادى خاص داده است. سید بن طاووس بر این عقیده بود که هر انسان در زمینه اى نابغه است. هر فرد باید استعداد ویژه خود را بشناسد و آن را به کار بندد. پس از شناخت توانایى ها، طبعاً فرد آن ها را باور مى کند. مرحله بعدى براى کسب اعتماد به نفس، استفاده از این توانایى ها در حل مشکلات و پیشبرد امور است. در این جا قوت نفس لازم است. روان شناسان این امر را بُعد انگیزشى فرد مى نامند. امور زیر در تقویت انگیزه فرد مؤثر است:

الف) ورزش هاى پر تحرک

تحقیقات روان شناسى نشان مى دهد افراد پر تحرک که به طور پیوسته ورزش هاى بدنى مى کنند، در برخورد با مشکلات موفق ترند.

ب) به عهده گرفتن کارهاى سنگین و تلاش در جهت انجام آن سبب قوت نفس مى گردد.

ج) به دست آوردن تکیه گاهى که قدرتى مافوق همه نیروهاى مادى داشته باشد. چنین پناهگاهى خداوند متعال است که قدرت مطلق حاکم بر هستى است. توکل بر خداوند قدرتى به انسان مى دهد که در مقابل قوى ترین افرد مى ایستد و در سخت ترین شرایط، به حل مشکلات مى پردازد.

همان طور که آگاهى از خویشتن مى تواند انسان را از هرگونه خیالبافى و افکار منفى درباره خود رهایى دهد و سمت کمال واقعى و اصلاح کاستى ها رهنمون گردد، عدم اعتماد به نفس مى تواند مانع شکوفایى قابلیت ها و خلاقیّت ها و ایفاى مسئولیت ها شود.

اعتماد به نفس انسان را مستقل و دور از هرگونه وابستگى بار مى آورد و براى انجام دادن مسؤولیت هاى فردى و اجتماعى، با توجّه به تواناهاى، خویش به میدان عمل مى کشاند. اعتماد به نفس سبب مى شود فرد مسؤولیت هاى خویش را با اطمینان کامل انجام دهد و با افزایش قابلیت ها و توانایى هایش از هرگونه توقف و سکون بپرهیزد. در واقع اعتماد به نفس به معناى باور کردن قابلیت انسانى خویش، روبه رو شدن فعال با رویدادهاى زندگى و انجام دادن درست وظایف است. بنابراین، اعتماد به نفس از درون فرد سرچشمه مى گیرد نه از بیرون. افرادى که از اعتماد به نفس کافى برخوردارند، استقلال عمل دارند و مسؤولیت پذیر و پیشرفت گرایند؛ ناکامى هاى زندگى را مى پذیرند؛ بر ایجاد رابطه با دیگران توانایند و از هرگونه گوشه گیرى دورى مى جویند.

از طرف دیگر، آنان که ضعف اعتماد به نفس دارند از مشکلات زیر رنج مى برند:

۱. احساس خود کم بینى

در اکثر اعمال و نگرش هاشان احساس عدم اطمینان و درماندگى مى کنند؛ خود را در مواجهه با مشکلات ناتوان مى بینند و جملاتى چون نمى توانم این کار را انجام دهم، هرگز قادر به یادگیرى در سطوح عالى نیستم، توان نیل به مراتب عالى ندارم، همیشه ذهن این افراد را به خود مشغول مى کند.

۲. بروز احساسات و عواطف منفى

رفتارشان حاکى از نوعى خشونت، بى قیدى و بدخلقى است. به سبب عدم پذیرش محورى به نام «خود» همواره در انعکاس علایق خویش با تردید و تغییر رو به رویند و توان ابراز رفتار عاطفى مناسب ندارند.

۳. گریز از موقعیت هاى نگران زا

در برابر فشارهاى روانى، به ویژه ترس و خستگى و آنچه موجب آشفتگى اش شود، بسیار کم تحمّل اند؛ حتّى موردى مانند امتحان ممکن است برایشان بحران هایى اضطراب زا فراهم آورد و به عدم موفقیتشان انجامد.

۴. نومیدى

یأس از دستیابى به اهداف، رایج ترین ویژگى این افراد است.

۵. کمرویى

یکى از شایع ترین صفات این افراد کمرویى است و معمولاً در برقرارى ارتباطات اجتماعى در صحنه هاى مختلف با مشکل جدى روبه رو هستند.

اکنون در پرتو شناخت مختصرى که درباره اعتماد به نفس و ویژگى هاى افراد معتمد به نفس به دست آمد، اشاره به بعضى از راهکارهاى عملى جهت تقویت این پدیده سودمند مى نماید. امید است رعایت این موارد به کاهش مشکلتان بینجامد؛ زیرا همان طور که خودتان نیز نگاشته اید، مشکل شما در عدم اعتماد به نفس یا ضعف آن ریشه دارد. بى تردید با تقویت اعتماد به نفس و به دست آوردن درکى درست از خود و توانایى هاتان بر مشکلات چیره مى شوید و به تدریج احساس عدم کفایت تان به احساس سربلندى تبدیل مى شود.

۱. استعدادهای خود را هر چه بیش تر بشناسید.

شناخت استعدادها و قابلیت هاى خویش مى تواند در کسب اعتماد به نفس مفید واقع شود و انسان را از دام نومیدى رها سازد. بدین منظور، استعدادها و توانمندى هاى مختلف علمى، ورزشى، هنرى، کلامى و… خویش را یادداشت کنید و هر روز آن را براى خود بخوانید.

۲. بر توانایى ها و موفقیت هاى گذشته تان تکیه کنید.

باید بر توانایى هاى خویش تکیه کنید و ضمن مرور موفقیت هاى گذشته، آن ها را در کانون تمرکز و توجّه خود قرار دهید.

۳. گذشته ناموفق و شکست ها را فراموش کنید.

اگر تصورى نامطلوب از گذشته دارید، به دست فراموشى سپارید. تصور نامطلوب اجازه نمى دهد به تغییرات خویش پى برید و حقیقت کنونى تان را دریابید.

۴. خود را مثبت ارزیابى کنید.

درباره خویش مهربان باشید و شخصیت تان را با دید مثبت ارزیابى کنید. در شایستگى خویش تردید نکنید و خود را با صفات خوب تفسیر کرده، در انجام کارها توانا بدانید.

۵. ریسک کنید.

روى تجربیات جدید، با دید یادگیرى بیش تر فعالیت کنید و از شکست نهراسید. چنانچه این گونه عمل کنید، امکانات جدیدى براى شما فراهم مى آید و حس خویشتن پذیرى تان تقویت مى شود.

۶. از خواهش هاتان بکاهید.

عزّت و سربلندى انسان در گرو عدم درخواست هاى مکرّر از دیگران است. تا مى توانید به خود متکى باشید و به آنچه هستید و دارید، اکتفا کنید تا اعتماد به نفس بیش تر به دست آورید.

۷. خود را با دیگران مقایسه نکنید.

هرگز خود یا موفقیت هاتان را با دیگران مقایسه نکنید. همواره به رقابت با خویش بپردازید؛ زیرا هر کس از شرایط و امکانات خاص خود برخوردار است.

۸. ارتباط با خدا را حفظ و تقویت کنید.

مهم ترین روش کسب اعتماد به نفس، ارتباط با خداوند ونیایش با او است. وقتى بتوانید حضور در محضر خالق هستى و کمال مطلق را احساس و به او تکیه و اعتماد کنید و بزرگى اش را دریابید و به او بپیوندید، به بزرگى شخصیت خویش واقف خواهید شد. بنابراین، در نمازها حضور قلب بیش تر پیدا کنید و خود را با ذات اقدس الهى مرتبط بدانید.

۹. از هدف های کوچک و متوسط شروع کنید.

یکی از علل شکست های مکرر افراد که منجر به احساس خودکم بینی و از دست دادن اعتماد به نفس می شود، در نظر گرفتن هدف های بزرگ و دست نیافتنی است. چنانچه در مثال گفته اند: سنگ بزرگ نشانه نزدن است. برای این که به خودباوری و اعتماد به نفس برسیم، لازم است ابتدا از هدف کوچکتر شروع کنیم تا با دست یافتن به هدف و چشیدن طعم موفقیت، اعتماد به نفس و احساس خودارزشمندی در ما تقویت شود

مطالعه کتاب هاى زیر در زمینه هاى فوق سودمند است

۱- قدرت تفکر، ژوزف مورفى، ترجمه هوشیار رزم آرا

۲. قدرت اراده، محمد حسین سرورى

۳. غلبه بر ترس و خستگى، ادوارد اسپنسرث