اینکه در قرآن آمده است خداوند شاکر علیم است چه معنایی دارد؟
برای روشن شدن پاسخ بهتر است ابتدا معنای دقیق این کلمات را بدانیم
شاکر یعنی چه؟
شاکر و شکور دو اسم از اسمای نیکوی خداوند است. شکور صیغه مبالغه است و به معنی بسیار شکرگزار است. شکر به معنای شناخت نعمت و سپاس‌گزاری از آن است.
با توجه به اینکه خدای سبحان بی نیاز مطلق است و کسی نعمتی به او نداده و احسانی در حق او نکرده است به کار بردن دو اسم شاکر و شکور در خدای تعالی به این معناست که خداوند در برابر بندگی و اعمال نیک بندگان به آنان نیکی و احسان می‌کند و پاداش می‌دهد.
چنان‌که فرمود: «وَ مَنْ تَطَوَّعَ خَیْراً فَإِنَّ اللَّهَ شاکِرٌ عَلِیمٌ(بقره: 158)؛ کسی که فرمان خدا را در انجام کارهای نیک اطاعت کند، خداوند (در برابر عمل او) شکرگزار، و (از افعال وی) آگاه است.»
شاکر علیم بودن خدا به چه معناست؟
علیم یعنی چه؟
عالم و علیم نیز دو اسم دیگر از اسمای حسنای خداوند سبحان است. علیم صفت مشبهه و عالم اسم فاعل است و هر دو به معنای آگاهی خداوند از آنچه در هستی رخ می‌دهد و از ریز و درشت نیتها و رفتار انسان‌ها است، چنان‌که در آیۀ بالا آمده است.
معنای شاکر و شکور در کلام علامه طباطبایی
علامه طباطبایی رحمه الله علیه درباره به کار بردن دو اسم شاکر و شکور در باره خدای سبحان مى‌فرماید: «خداوند نیکوکار و قدیم الإحسان است و همه خیرات از وجود او سرچشمه مى گیرد، کسى بر او حقى ندارد تا از او انتظار شکر داشته باشد، ولى در عین حال، خداى بزرگوار اعمال نیک بندگان خود را نوعى احسان در حق خویش تلقى مى‌کند، آنگاه پاداش اعمال آن‌ها را شکر مى نامد.
ازاین‌رو، مى فرماید: «هَلْ جَزاءُ الإِحْسانِ إِلاَّ الإِحْسان (رحمن: ۶۰) ؛ آیا پاداش احسان بنده به خداوند، غیر احسان خداوند به بنده می‌تواند باشد و نیز فرموده: «إِنَّ هذا كانَ لَكُمْ جَزاءً، وَ كانَ سَعْیكُمْ مَشْكُوراً (انسان: 24)؛ این جزاى شما است و از تلاش شما شكرگزارى شده است.»[1]
با این بیان، دو اسم شاکر وشکور به همان معنایی که در انسان‌ها به‌کار می‌روند، درباره خدای سبحان نیز به‌کار می‌رود، جز اینکه خدای تعالی از لطف و رحمتش بندگی و اعمال نیک بندگان را احسان و نیکی به خدا شمرده است.
منابع
[1]. سیدمحمد‌حسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1374، ج1، ص381
